Amsterdam: bir şehrin otomobil hakimiyetinden kurtulmasının ḥikāyesi. Otomobillerin şehir yaşamını büyük ölçüde kötüleştirdiği bilinen bir gerçek. İETT’nin sitesinden şu görsele atıfta bulunarak devam edeyim.
Öncelikle 1950’lerin Hollanda’sına gidelim | II. dünya savaşı yeni bitmiş, tüm ülke neredeyse yeni baştan inşa ediliyor. Bu yeniden inşa süreci ile beraber gelirler hızla artmaya başlıyor; öyle ki ortalama gelir. 1948’den 1960’a %44, 1970’e ise %222 artıyor. Diğer taraftan dünyada savaş ortamının sona ermesi ve görece yükselen refah ile birlikte otomobil seri üretimi hızla artmaya başlıyor.
Daha çok yol, daha az trafik anlamına gelmeyebilir.
Hollanda’da gelirlerde yaşanan artış ve yeni bir norm olarak ortaya çıkan otomobil, hızla Amsterdam sokaklarını doldurmaya başlıyor. Kısa bir sürede şehir içindeki eski dar yollar yetmez oluyor, haliyle de yolların genişletilmesi için binalar yıkılmaya başlanıyor. Otomobil sayısının artışı beraberinde şehir yaşamına gürültü, hava kirliliği, trafik ve en önemlisi binlerce ölümlü trafik kazası getiriyor. Halk bir müddet sonra bu duruma tepki göstermek için protestolara başlıyor ve daha geniş ve güvenli bisiklet ve yaya yolu istiyorlar.
Otomobilsiz şehir için halkın bunu talep etmesi gerekiyor.
Bütün bunların üzerine 1970’lerin başındaki petrol krizi patlak veriyor ve dünyada petrol arzı bir anda düşmeye başlıyor. Enerji sıkıntısı, şehir yaşamının otomobillerden dolayı kötüleşmesi ve artan protestolar neticesinde hükümet taleplere kayıtsız kalamıyor. Kısa sürede otomobil yolları daraltılmaya başlanırken, yaya ve bisiklet yolları artıyor, hatta bazı meydanlar komple trafiğe kapanıyor.
İnsanlara otomobilsiz yaşamın nasıl olduğunu hatırlatmak için ‘car free sundays’ (otomobilsiz pazar günleri) kampanyası başlıyor.
Artan bisiklet ve yaya yolları farkındalık çalışmaları ile birlikte şehirlerde yaya ve bisikletli yolculuk oranlarını yükseltmeye başlıyor. O günden bugüne otomobillerin şehir yaşamından azami ölçüde çıkarılması istikrarlı bir politika olarak uygulanıyor. Bugün Amsterdam dünyanın en yaşanabilir şehirleri arasında gösteriliyor ve bu kesinlikle tesadüf değil.
Amsterdam’da insanların üçte ikisi hergün bisiklete biniyor ve bisikletle ilgili yatırımlar için yüzlerce milyon euro para harcanıyor. Otomobilsiz daha doğrusu daha az otomobilli şehirler kurabilmek için önce bir alternatif üretmek gerekiyor. Amsterdam’da otomobilin yerine bisiklet geçmiş. Türkiye’de benzer bir hareket için gereken siyasi talep ve otomobile alternatif oluşturmak. Bisikletin yaygınlaştırılması için ne yapılabilir? Berlin’in hikayesi bize bazı ipuçları verebilir.
Yazı İrfan Batur’un Twitter hesabında verdiği bilgilerin bir araya getirilmiş halidir. (Yazara bu harika yazı ve yayınlama izni verdiği için teşekkür ederiz.)
Bir Cevap Yazın