Big Mac Endeksi (Nedir?) ve SAGP

Ülkelerin ekonomik gelişmişliklerine göre sıralandığı yöntemler vardır. Birisi bugün hepimizin bildiği, GSYH’nın dolar üzerinden hesaplanmasıyla elde edilen gelire göre yapılan sıralama. (Diğeri Big Mac Endeksi) GSYH’ya göre Türkiye dünyanın 17.büyük ekonomisi. Bu kişi başına düşen milli gelirden tamamen farklı bir konu.

Kişi başına düşen milli gelirin yüksek olduğu ülkeler mi yoksa GSYH’sı yüksek olan insanlar mı daha iyi koşullarda yaşarlar? GSYH olarak dünyanın en büyük ekonomisinde yaşayan bir A.B.D vatandaşı mı yoksa kişi başına düşen milli gelire göre 2.sırada yaşayan bir İsviçre vatandaşı mı olmak iyidir? Tahmin edebileceğiniz gibi bu sorunun net bir cevabı yok. Onlarca değişken var. En basiti, A.B.D de bir evsiz mi yoksa Fifth Avenue’da bir işletme sahibi misiniz? Cevap yanıtınıza göre değişecektir.

Big Mac Endeksi

Bu yazıdaki konu SAGP ile ilgili. SAGP nedir? SAGP satın alma gücü paritesidir. Bir ülkenin GSYH’nin dolara çevrilerek değil de ne kadar ürün satın alınabileceği hesabına göre yapılıyor. Bir halk ifadesi olan “hayat ucuz” betimlemesinin karşılığı. Konuyu somutlaştırmak adına şöyle bir örnek verilebilir sanırım. İstanbul’da 4000 kazanıp 2000 tl ev kirası vermek mi yoksa Giresun’da 3000 tl kazanıp 500 tl kira vermek mi? Giresun’da kazandığınız para daha düşük olsa da refahınız daha fazla olabilir. Sanıyorum mantığı bu. Tabii hesap başka ürünler üzerinden yapılıyor. SAGP sıralamasına göre Türkiye dünyanın 13.büyük ekonomisi çıkıyor.

Görselde ülkelere göre Big Mac endeksi yer alıyor. Big Mac endeksi nedir? Big Mac endeksi SAGP hesaplanmasında kullanılan bir ölçüttür.

Wikipedia‘de ki bilgiyle : (Eğer siteye erişim sorunu yaşıyorsanız buraya bakabilirsiniz.)

Big Mac Endeksi (İngilizce: Big Mac Index), The Economist dergisi tarafından yayınlanan ve birçok ülkenin fiyat düzeyini ve satın alma gücünü gösteren bir endekstir. Endeks adını McDonald’s restoranlarında satılan bir hamburger çeşidi olan Big Mac‘ten almaktadır.

Big Mac index 2017 nedir ve genişletilmiş Big Mac Index istatistikleri için buraya bakabilirsiniz. (Örneğin Big Mac Index Turkey : 3.01 gösteriyor fakat Mc Donalds’ın sitesinde 12.95 tl. 3.01 değil, 3.77 olması gerekiyor. Veriler Ocak ayına ait, belki zam gelmiştir.) Big Mac Index , Big Mac hazırlanırken gerekli olan malzemelerin fiyatından etkileneceği için doğal olarak gıda hakkında kısmen bilgi verebilir.

SAGP hesabının geçerliliği, artı ve eksileri

Bizim dolarla işimiz olmayacaksa ve yurt içi ürün ve hizmetlerin diğer ülkelerdeki ürün ve hizmetlerle aynı standartta olduğunu varsayarsak SAGP hesabı mantıklı gelebilir fakat durum böyle değil. SAGP hesabının hangi ürün ve hizmetlere göre yapıldığı konusunda bir bilgi bulamadım internette. (Big Mac Endeksi, iPad ve KFC’ye göre yapılan hesapları gördüm sadece.) Eğer söz konusu bireyim refahıysa sanıyorum SAGP’ın hesaplandığı sepette ev fiyatı, araba fiyatı, ev kirası, ulaşım ücretleri ve temel besin maddeleri mutlaka yer almalı.

Bunu bir kenara bırakırsak, bireysel refah açısından, ben kendi satın alma gücüme bakarım, dünyadaki fiyatlar beni ilgilendirmez demek çok doğru değil. Dünya için artık ortak standartlar var. Bugün teknolojik bir hizmet almak istediğinde yaşadığı kentten dışarı çıkmamış bir insan için bile dolar gücüne sahip olmak önemli. Şirketlerin yurt dışında rekabet edebilmeleri için ülke içindeki satın alma gücüne göre değil, sahip olduğu dolar gücüne göre ödeme yapmaları gerekiyor. Ülker, Godiva’yı satın alırken diğer rakiplerinden “dolar” olarak daha fazla teklif yapmak zorundaydı.

Bireyler için de SAGP hesabının anlamsızlaştığı bazı noktalar.

• Neftlix, Spotify, bulut teknolojiler, küresel web siteleri için üyelikler dolar üzerinden.
• İşlerimizle ilgili gerekli yazılımların lisans bedelleri genelde dolar üzerinden.
• Yurt dışına gitmek istediğimizde ödeyeceğimiz tüm hizmetler dolar üzerinden.

• Özellikle büyük şehirlerde yabancılar ev almaya başladı ve dolar bazında güçlü olan bu insanlar daha iyi ve güzel evleri ülke insanlarına göre daha rahat alabiliyorlar. Buralardan bir ev kiralamak veya satın almak istediğinizde dolar olarak kolay rekabet edemeyeceğiniz insanlarla aynı malı talep etmiş olacaksınız.

• İç turizm artık dolarla ilgili bir durum. Bu yazıyı yazma isteği uyandıran haber için buraya bakabilirsiniz. Yabancı turist dolar olarak güçlü olduğundan ülkemizin sunduğu imkanlardan ülke insanına göre daha kolay faydalanabiliyor. Şezlong ve Şemsiye için bizim pahalı bulduğumuz fiyatlar onlar için karşılanması güç olmayan fiyatlar olabiliyor.

SAGP ile ilgili bazı kaynaklar

Sonuç olarak, SAGP hesabına göre güçlü olmak yerine dolar hesabına göre güçlü olmak çok daha anlamlı görünüyor. SAGP hesabının işe yaradığı bazı durumlar olacaktır. Daha kolay hayatta kalma, ülkenin turizm gibi alanlarda rekabet gücünün artması gibi. Konu hakkında bilgilendiğim kaynak için buraya bakabilirsiniz.

Görsel 1 : Konu başlığındaki görsel SAGP hesabının neden zorluklar içerdiğini anlatıyor. Ülkelerin ihtiyaç duyduğu temel gıdalar ve hizmetleri karşılama yöntemleri farklıdır.

Görsel 2 : Big Mac fiyatlarının ülkelere göre değişen fiyatları. SAGP hesabı için kullanılan yöntemlerden birisi de Big Mac fiyatları.

Konu SAGM nedir ve eksileri nelerdir sorusuna cevap verebilecek zenginlikte olmuştur umarım.