Bilim ve Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri Üzerine

Öğretmen akademilerinde ilk hafta ele alınan konu Bilim ve Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri konusuydu. Yazı ilk haftada anlatılan konunun notlarını içermektedir. Sosyal Bilimler Enstitüsü Atölyesi konuları için burayı inceleyebilirsiniz.

  1. Hafta :  Bilim ve Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri Üzerine – Doç. Dr. Levent Deniz

BİLİM NEDİR?

Levent Hoca bilimin tanımıyla başladı konuya bir çok tanımı yapılacağını belirterek genel geçer bir tanım yaptı; her zaman ve her yerde geçerliliği olan, kesin nitelikleri taşıyan, düzenli ve tutarlı bilgi diyerek bilimi geniş kapsamlı olarak açıklamaya çalıştı.

BİLİMİN SINIFLANDIRILMASI

Bilimin tanımı yaptıktan sonra bilimin sınıflandırılması konusunu ele aldı. Önce tarihsel süreç içerisinde bilimin nasıl sınıflandırıldığını açıklamaya çalıştı Platon, Aristo, Bacon, A.Comte gibi düşünürlerin bilimi nasıl ve neye göre sınıflandırdığını açıklamaya çalıştı.

Bilim sınıflandırmasının günümüzde devam ettiğini dile getirerek, bilimin gelişimi için bu durumu avantaj olarak değerlendirmek gerektiğini dile getirdi. Bilimin eleştirilip eleştirilmemesi konusuna da değindi.

Bilimin eleştirilmesi bilime yeni şeyler kazandırır, katkı yapar,bilimin aşama kaydetmesini sağlar. Son bilim sınıflandırmalarına baktığımızda, günümüzde ele aldığımız fen bilimleri, sosyal bilimler, sanat ve beşeri bilimler gibi sınıflandırmalar karşımıza çıkıyor. Bütün bu açıklamaların yanında mutlak bir bilim sınıflandırması yapma taraftarı olmadığını söylüyor.

BİLİMİN İŞLEVİ NEDİR?

Bilim sınıflandırması aşamasından sonra bilimin işlevleri üzerinde duruldu.

Anlama işlevi
Açıklama işlevi
Kontrol işlevi
Yordama işlevi

Anlama aşamasında, bir takım olayların ne olduğunu veya nasıl olduğunu anlamaya çalışırız.
Açıklama aşamasında, bir takım olayların nedenini açıklamaya çalışırız. Aynı zamanda bir neden sonuç ilişkisi kurmaya çalışırız burada da nedensellik ilkesi devreye girer.
Kontrol aşamasında, nasıl sorusunu sorarak konuya faklı bir aşama kazandırmaya çalışırız ve kontrol altına almayı hedefleriz.
Yordama aşamasında, “Ne olacak?” ve “Ne zaman olacak?” sorularından yola çıkarak olasılıklar üretiriz ve ileriyi kestirmeye çalışırız.

Bilim ile teknoloji arasındaki ilişki tartışmasında konu teknolojinin tanımına geldi. “Teknolojiyi nasıl tanımlayabiliriz?” sorusu soruldu. Birkaç kişi tarafından klasik bir teknoloji tanımı yapıldıktan sonra herkesin teknolojiyi ürün merkezli düşündüğü göründü. Peki maddi olmayan bir teknoloji söyleyebilir misiniz? Telefon, bilgisayar tamam ama maddi olmayan teknoloji var mıdır? Ders içerisinde kullandığınız yöntem ve teknikler birer teknolojidir. Ya da biriyle kurduğunuz etkili bir iletişim de bir teknolojidir. Yani kısacası hayatımızda bir çok noktada teknolojiyi kullanıyoruz.

BİLİMSEL ARAŞTIRMA TÜRLERİ

Bir diğer konu başlığı da bilimsel araştırma türleriydi.

Amacına göre
Yapıldığı çevreye göre
Yöntemine göre
Süresine göre
Bilim alanına göre

Alt başlıklar üzerinde durularak bu araştırma türleri genel özellikleriyle açıklandı. Bu bölümde ‘temel araştırma’ konusu vurgulanmaya çalışıldı. Temel araştırmada önemli olan bilgiye bilgi katmaktır. Yapılan araştırma konu alanına bir şeyler kazandırmalıdır. Olaya yeni bir aşama kaydettirmelidir.

Günümüzde teori ile uygulama arasındaki zaman düzenli olarak azalıyor. Örneğin bir akıllı telefon aldığımızda daha bir sene geçmeden bir üst versiyonu çıkıyor ve hemen yeni versiyonunu alma zorunluluğu hissi uyandırıyor. ‘Geçicilik’ ve ‘hız’ kavramları gün geçtikçe revaç kazanıyor hayatımızda. Bunun en güzel örneği yazışmalarda kullandığımız karakterlerin gün geçtikçe azalması durumu. “Nbr” , “ok” vb kısaltmalar veya duygu ve düşünceleri karşıya yansıtan emojiler vb semboller… Bunlar, hız ve geçicilik kavramlarının ne denli hayatımızda önemli bir yere sahip olduğununun göstergeleri.

Bu durum sınıftaki öğrencilere kadar iniyor, sınıflarda uzun cümle kurabilen öğrenci sayısı çok düşük , kompozisyon tarzı bir yazıyı yazamıyor öğrenciler. Bütün dertlerini kısa bir şekilde anlatmaya çalışıyorlar. Kendilerini ifade etme becerileri düşüyor. Bu durum çok basit gibi görünebilir ancak çok büyük bir sorun olarak ele almak lazım. Çünkü bu durum çocukların yaratıcı düşünmesini de engelleyebiliyor.

NİTELİKLİ BİR ARAŞTIRMANIN ÖZELLİKLERİ

Bir diğer konu başlığı da nitelikli bir araştırmada ne gibi özelliklerin olması gerektiği hususu oldu. Bilimde ve tabii sosyal bilimlerde bir araştırma şu özellikleri içermeli:

Alana katkı sağlama; bir araştırma muhakkak konu alanına yeni bir şeyler katması gerekir. Buradaki yeni kavramını iyi yorumlamak gerek ,yeniyi de yorumlayarak hep farklı ve bir üst aşamayı düşünerek hareket etmek gerekiyor.

Uzmanlık gerektirir; burada konuşmacı çok bilinen bir fıkradan yola çıkarak konuyu izah etmeye çalıştı.

Bir bilim adamı çekirgeler üzerine araştırma yapıyormuş. Çekirgenin birinci ayağını koparmış. Çekirgeye zıpla demiş. Çekirge zıplamış. Raporunda çekirgenin birinci ayağını kopardım, çekirgeye zıpla dedim zıpladı diye yazmış. Çekirgenin ikinci ve üçüncü ayağını koparmış. Çekirgeye zıpla demiş, çekirge yine zıplamış. Raporunda çekirgenin ikinci ve üçüncü ayağını kopardım, çekirge yine zıpladı diye yazmış. Bilim adamı çekirgenin dördüncü ayağını da koparmış. Çekirgeye zıpla demiş, çekirge zıplamamış. Raporuna: Çekirgenin dördüncü ayağını kopardım. Çekirgeye zıpla dedim. Sonuç:-“Çekirge sağır oldu.

Alana ait gözlem yapmak; en önemli nokta burada alanla ilgili okumak ve kendimizi geliştirmektir. Gündelik bilgi ile günlük hayatta kullandığımız dili yaptığımız araştırma alanında kullanmamaya çalışmak daha sağlıklı olur. Terminoloji kavramı burada karşımıza çıkıyor. Alanımızla ilgili özellikle terminolojiyi iyi kullanmak lazım. Örneğin bir iş yerindeki psikolojik baskıyı ‘mobing’ şeklinde ifade etmek veya eğitim öğretim programı yerine ‘müfredat’ kavramını kullanmak gibi.

Bunların yanında araştırma muhakkak problem çözmeye yönelik olmalı, olabildiğince sayılarla ifade edilmeli, eleştirilere dayanıklı olmalı, nesnel olmalı, başkaları için anlam taşımalı. Yapılan bilimsel araştırmalra gelen eleştirilere açık olmalıyız aynı zamanda bu eleştirilere dayanıklı savunmalar yapmalıyız. Eğer yaptığımız araştırmaya yapılan eleştirilere izah edici bir cevap veremezsek çalışma çökebilir.

Son olarak araştırma süreci ele alındı. Burada da en önemli nokta problemin tespit edilmesi, daha sonra planlama hazırlık, uygulama, raporlama ,yayınlama gibi evreleri takip etmek gerekiyor. (Bilimsel araştırma basamakları)

Bir araştırmacıda bulunması gereken en önemli özellik veriye ulaşabilme becerisidir. Öğretmenlerin, öğrencilerin bu beceriyi kazanmaları için çaba sarf etmeleri gerekir. Özellikle akademik çalışma yapan arkadaşların veya ilgilendiği bir konuyu çalışmak isteyen arkadaşların en iyi veriye ulaşabilmeleri için belli merkezler var. Bu kaynaklardan iyi beslenmeleri gerekir. Örneğin Ulusal Tez Merkezi, YÖK’ün tez portalı, Google Akademik, Dergi Park ve üniversite terminalleri gibi.

Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri üzerine faydalı bir konuşmaydı.

Bir yanıt

  1. Teşekkürler bu tartışmayı derleyip bize sunduğun için. Öğretmen akademilerine gidemedim ama yazılardan ben de konuşulanları takip ediyorum. 12 hafta tamamlandığında kayda değer bir çalışma çıkmış olacak ortaya.

Bir Cevap Yazın

Diğer 1.069 aboneye katılın