Deneysel Edebiyat

Potansiyel Edebiyat İşçiliği ya da Edebiyatta OULİPO Grubu

OULİPO grubu Fransa’da, matematikçi, fizikçi ve edebiyatçı bir grup tarafından ortaya çıkmış, edebiyata deneysel bir boyut kazandırma gayesi güden bir gruptur. Deneysel edebiyat tanımı yapıldığında veya deneysel edebiyatın tarihçesi söz konusu olduğunda ilk bu gruptan bahsedilir çünkü bu grup deneysel edebiyatın kökenini oluşturmaktadır.

OULİPO nedir?

OULİPO aslında Ouvroir de Litterature Potentielle kelimelerinin kısaltılmış formudur. Türkçe karşılığı ise “Potansiyel Edebiyat İşçiliği” anlamına gelmektedir. Grubun kurucusu sayılan Raymond Queneau matematikçi ve dilbilimcidir ve bu grubun temellerini ve kurallarını “Zazi Metroda” adlı kitabıyla vermiştir. Grubun bir diğer etkin ismi kimyacı ve matematikçi olan François Le Lionnais’tir. Zamanla 11 kişi olan grup üyeleri her ay bir kez toplanmak üzere bu grubu resmen hayata geçirmişlerdir.

Grubun amacı nedir?

OULİPO grubunun asıl amacı bilimin -özellikle matematiğin- fırsatlarından yararlanarak edebiyatı geliştirmektir. Daha basit bir ifadeyle edebiyat ve matematiği birleştirmektir.

Neler yapmışlardır?

Dilin anlam ve anlatım olanaklarını zorlayarak deneysel bağlamda birçok kural ve teknik belirlemişler, bu kural ve tekniklerin uygulandığı eserler üretmişlerdir.

OULİPO Tekniklerinden Bazıları

Lipogram Bu teknik ve verilmiş örnek aslında grubun en açık ve en bilinen tekniklerinden bir tanesidir. Bir yazında belli bir harfi hiçbir zaman kullanmamak esasına dayanan bu tekniğin en önemli uygulanışı Georges Perec’ın “Kayboluş” adlı romanıdır. Yazar bu romanında hiç “e” harfi kullanmamıştır.

Anagram Bu teknik de bir kelime içinde bulunan harflerin yerlerini değiştirerek yeni bir kelime kullanma olarak açıklanabilir. Örneğim kilim kelimesinde bulunan harfler kullanılarak iklim kelimesinin kullanılması gibi.

İsogram Daha çok şiirde uygulanan bu teknikte hiçbir harfin tekrar etmemesi gerekir.

Panagram Uygulaması oldukça dikkat ve yetenek isteyen bu teknik bir alfabede bulunan tüm harflerin bir cümlede kullanılmasıdır.

Bananagram Anlamsızlık esasına dayanan bu teknikte amaç mevcut kelimelerin harfleri karıştırılıp yeni anlamsız kelimeler türetmektir. Bu teknikte yazılan şiirlerde anlamlı hiçbir kelime bulunamaz.

Palindrom Bir kelimenin veya cümlenin hem düz hem ters okunuşunda da aynı anlamı vermesi tekniğidir. Basit bir örnek olarak “ada” “nazan” “kaçak” kelimeleri hem düz hem ters okunuşta da aynı ifadeyi karşılamaktadır.

Kartopu Yöntemi Türk edebiyatında özellikle şiirlerde kullanım genişliği veren bu teknik ilk dizeden itibaren ilerleyen dizelerde harf veya hece sayısının artarak devam etmesidir. Kartopunun ilerleyerek büyümesi şeklinde çevrilmiştir.

Eriyen Kartopu Yöntemi Bu teknik ise kartopu tekniğinin tam tersi bir forma sahiptir. İlk dizede uzun olan harf veya hece sayısı devam dizelerde azalarak devam eder.

S+7 Yöntemi Bir tür şifre gibi gözüken bu teknik bir cümlede bulunan isimlerin sözlükteki yerinden yedinci harf sonraki harfle yer değiştirilmesiyle oluşturulur.

W+-n Tekniği Oldukça karmaşık olan bu teknik bir yazı içindeki isim fiil veya sıfatları sözlükteki aynı “n” sayısı kadar ilerletip veya geriletip yer değiştirerek yeniden yazma olarak açıklanabilir.

Chimera Ejderha Tekniği Bir yazarın belli eserleri parçalara ayrılır. Sonra bu parçalar tek bir eserde rastgele birleştirilir. Ortaya başı ortası ve sonu başka metinlerden alınmış bambaşka bir metin çıkar.

Akrostiş Bu teknikler arasında en bilinen tekniklerden biri de akrostiş tekniğidir. Dize ilk harflerinin bir isme işaret etmesi olarak tanımlanabilir.

Telestiş  Akrostiş tekniğinin bir türevi olan bu teknikte ise dize sonlarındaki harflerin anlamlı bir isin oluşturması sağlanır.

Mezotiş Bu teknik ise Akrostiş tekniğinin dize ortasında uygulanmış halidir.

Göz Kafiyesi Kafiye kulak için mi göz için mi tartışmasından aşina olduğumuz bir tekniktir. Bu teknikte kullanılan kafiyelerin kulağa değil göze hitap etmesine dikkat edilir. Ses uyumundan ziyade görsel uyum önemsenir.

Algol şiiri Algol adı verilen bilgisayar dili kullanılarak yazılan şiirlerdir.

Hayvan Dilleri Yalnızca hayvanların anlayabileceği şekilde şiir yazma tekniğidir.

Köpek Şiirleri Bir köpeğin isminin şiire yerleştirilmesiyle oluşturulur.

107 Ruh Tekniği On sorudan oluşan bir ankete verilmiş cevaplardan oluşturulan şiirlerdir.

End-to-end Bu teknikte bir şiirin her dizesinde bulunan ilk ve son kelimeler alınır. Sadece bu kelimelerden yeni bir şiir türetilir.

Minimal Şiir Çok çok kısa şiir yazma tekniğidir.

Tek Kelimelik Şiir Çarpıcı bir kelimeden oluşan şiirlerdir.

Tek Harflik Şiir Tek harften oluşan şiirledir.