Bir ülkenin tarım, sanayi ve hizmet sektörlerinin gelişmişliği refah seviyesinin önemli bir belirleyicisidir. Ülkedeki sanayiye dayalı üretim yapan şirketlerden kimisi dünya standartlarında işler yaparken kimi şirketler henüz emekleme aşamasında olabilir. Ülkemiz özelinde, ülkemiz beyaz eşya konusunda dünya standartlarında üretim yapıyorken çip sektöründe bebeklik aşamasında bile değildir. Bir endüstri kolunun dünya standartlarında hatta dünya ölçüsünde üretim yapması beş adımda gerçekleşir. Bu beş adımlık ayrımı ben Mehmet Ali BERKMAN’ın “İş Dünyasında Yarım Yüzyıl” kitabında okudum. Koç Grubunda uzun yıllar yöneticilik yapmış yazar yönettiği şirketlerin dünya çapında şirketler haline gelmesini anlatırken sanayinin nasıl yerlileştiğini şu aşamalarla açıklar:
1- İthalat
İthalat bilindiği gibi bir mal ve hizmetin yurt dışından olduğu gibi getirtilmesidir. Örneğin yurt dışından getirtilen bir Getirilen ürünün ülkede vidası bile üretilmiyordur. Satın aldığımız bir iPhone veya ülkede üretilmeyen bir otomobil modeli, uçak veya kıyafet için bu geçerlidir. Tabii akılda tutulmalıdır, ithalatın tek sebebi ürünü üretecek teknolojinin ülkede olmaması değildir. Bir ülkenin ihracatının ithalatı karşılama oranı düştükçe o ülkede ekonomik sorunların başladığını düşünürsek ihracat olduğu sürece ithalat sorun olmayabilir.
2- Montaj
Montaj sanayi terimi genellikle bir ürünün katma değeri yüksek parçalarını değil de belli parçalarının üretilmesi sürecini anlatmak için kullanılır. Örneğin bir aracın ya da beyaz eşyanın motorunun başka yerden alınması ama daha az katma değerli diğer parçalarının ucuz işgücü nedeniyle ülkemizde üretilmesidir. Üretilen çipin ton fiyatıyla üretilen aksın ton fiyatının ihracata etkisi çok farklı olacaktır.
3- Lisanslı Üretim ve Yerlileştirme
Lisanslı üretim ve yerlileştirme ise bir ürünün artık tamamen ülke içindeki imkanlarla üretilmesini ifade eder. Marka kendi fabrikalarında başka fabrikalar için üretim yapacak kapasiteye erişmiştir. Örneğin Vestel’in Sharp markasını lisans anlaşması imzalayarak Sharp ürünlerini üretmeye ve pazarlamaya başlaması yerlileştirmenin bir örneğidir. Bu süreçte ihracat da söz konusu olabilir ama katma değer hala bölüşülmektedir.
4- İhracat
Bir sanayi ürününün ihracatı, bir markanın artık ileri bir düzeye gelerek dünyada pazar bulabilmesi ve diğer uluslarası devlerle rekabet edebilmesi anlamına gelir. Marka artık dünyanın bildiği bir marka olmuştur ya da bazı yerel üreticileri satın alarak onların marka bilinirliğini kullanarak üretime devam ediyordur. Bir pazara girmesi için ya da ürünlerini sunabilmesi için başka bir markayla anlaşmasına gerek kalmamıştır. Markanın yarattığı katma değer çok büyük ölçüde ülkeye kalmaktadır.
5- Teknoloji Yaratma Dönemi
İhracatın bir üst noktası ise artık bir dünya devi haline gelip argede yeni teknolojiler üreterek sektörü etkileyecek duruma gelmektir. Şirket rakiplere yetişmeye değil sektöre yön vermeye çalışır. Yeni teknolojiler geliştirmek markaya pazar anlamında güç kazandıracağı gibi ülkenin teknolojik seviyesine de katkı sağlayacaktır. “How to” bilgisi artacağından bu üretilen teknolojinin başka sektör ve alanlarda da kullanılması mümkün olacaktır. Örneğin kamyon motoru tasarlayıp üretecek teknolojiye sahip bir şirket bu süreçte edindiği tecrübelerden yola çıkarak tank motoru da yapabilir. Bu bilginin çarpan etkisiyle alakalı bir durumdur.
Uluslarası Patentler
Bir şirketin sahip olduğu patent sayısı şirketin gelecekteki başarısı için bir gösterge olabilir. Dünyanın ve ülkemizin en çok patenti olan şirketlerine baktığımızda çok şaşırmıyoruz. Ülkedeki sanayi şirketlerinin geldiği nokta ülkenin ekonomik seviyesini etkiler elbette ama bu bilginin işe yarayacağı başka bir alan şirketlerin tanınmasıdır. Yerel para biriminin yaratabileceği sorunlardan daha az etkilenmenin bir yolu portföyde dünya çapında iş yapan şirketlere de yatırım yapmaktan geçebilir. Bu şirketlerin ne kadar hayatta kalabilecekleri ya da ne kadar rekabetçi olabilecekleri ürettikleri teknoloji kapasitesiyle ilgilidir. Bunun bir göstergesi ise sahip olduğu uluslarası patentleridir.
Bir Cevap Yazın