Hamurabi Kanunları Babil’de, milâttan önce 2123 – 2081 seneleri arasında kırk iki yıl hükümdar olan Hamurabi tarafından, devlette adaletin hâkimiyetini ve fertlerin refah ve saadetini temin eylemek gayesiyle düzenlenmiştir.
Neticede eski örf ve âdetlerden, Bâbil Devletini teşkil eyliyen küçük siyasi teşekküllerin kanunlarından ve hususiyle Sümerler zamanına ait hukuktan, Sümerlerin yazılı kanunlarından, Ur hanedanına mensup Sümer hükümdarlarından Şülgi tarafından yazdırılan kanundan istifade ederek bir hukukî külliyat vücude getirtmiş ve bunu bir taş sütün üzerine çivi yazısıyla yazdırtmıştır.
Hamurabi’nin, vücude getirdiği mecelleye ilâhi bir menşe göstermeye çalıştığı müşahede edilmektedir. Nitekim, mecellenin ön sözünde, Tanrının, hükümdar Hamurabiye, bu mecelleyi, kuvvetlilerin zayıfları ezmesine mâni olmak, memleketi yükseltmek, kollektivitenin menfaatine hizmet etmek gayesiyle verdiği tebarüz ettirilmektedir.
Hamurabi’nin, mecellesini üzerine çivi yazısiyle yazdırttığı taş sütun 1901-1902 yılları arasında İ. de Morgan’ın başkanlığı altındaki bir Fransız heyeti tarafından Sus şehrinde yapılan araştırmalar sırasında üç parça olarak meydana çıkarılmıştır. Hâlen Louvre müzesinde saklı bulunan mezkûr taş sütün üzerindeki yazılar muhtelif dillere olduğu gibi kendi dilimize de çevrilmiştir.
Hamurabi kanunları genel olarak 282 (iki yüz seksen iki) maddeden ibaret bulunmaktadır. Hamurabi kendisinden sonra gelecek her hükümdarın, kitabeye yazdığı adalet sözlerini okumasını, kanunları değiştirmemesini, kabartma taşı yerinden kaldırmamasını tavsiye etmişti.
Hamurabi Kanunları ilk toplumların adalet anlayışları hakkında bilgi verdiği için çok önemli bir belge. Sümerler de dahil olmak üzere dönemin hukuk anlayışını anlatıyor. Günümüz hukuku ile karşılaştırılırsa işe yarar değerlendirmelere ulaşılabilir.
Hamurabi Kanunları
2. Bir kimse, bir adam hakkında bir suçlamada bulunur ve suçlanan kişi ırmağa gidip ırmağın üzerinden atlar da batarsa, suçlayan kişi onun evine sahip olur. Ama ırmak suçlanan kişinin suçlu olmadığını kanıtlar ve o kişi canı yanmadan kurtulursa o zaman onu suçlayan kişi ölümle cezalandırılır ve ırmağı atlayan kişi kendisini suçlayanın evine sahip olur.
13. – (On üç rakamı uğursuz sayıldığı için on üç numaralı madde yoktur.)
14. Bir kimse bir diğerinin reşit olmayan çocuğunu çalarsa ölümle cezalandırılır.
16. Bir kimsenin evine mahkemenin ya da özgür bir adamın kaçak erkek ya da kadın kölesi gelir de o kişi köleyi vekilharça getirip durumu bildirmezse evin sahibi ölümle cezalandırılır
21. Bir kimse bir eve girecek delik açarsa o deliğin önünde ölümle cezalandırılır ve gömülür.
22. Bir kimse soygun yaparken yakalanırsa ölümle cezalandırılır.
23. Soyguncu yakalanamazsa, soyulan kişi zararının miktarını yemin ederek söylerse o zaman soygunun yapıldığı yerin ya da toprakların ya da mekanın sahibi olan kişi ya da topluluk çalınan mallarını tazmin eder.
25. Bir evde yangın çıkar ve oraya yangını söndürmeye gelen bir kimse evin sahibinin malında göz gezdirip evin sahibinin malını alırsa kendisi de aynı ateşe atılır.
Hamurabi Kanunları tarım ve ticaretle ilgili hükümler içerir.
42. Bir kimse işlemek üzere bir tarlayı teslim alır ve o tarladan hiçbir mahsul elde edemezse bu onun tarlada çalışmadığını ispatlar ve komşusunun yetiştirdiği kadar tahılı tarla sahibine teslim etmelidir.
53. Bir kimse su bendini uygun koşullarda tutmaz ve bakımını yapmaz ve bu nedenle bend yıkılır ve tarlalar su altında kalırsa, o zaman barajı yıkılan kişi para karşılığı satılır ve elde edilen para harap olmasına yol açtığı mısırın karşılığı olarak verilir.
59. Bahçe sahibinin izni olmaksızın her hangi bir adam bir ağacı kesip bahçeye devirirse yarım mina para öder.
108. Bir meyhaneci (kadın) içilen içkinin bedeli olarak brüt ağırlığına göre mısır kabul etmiyorsa ve para alıyorsa ve içki için aldığı para mısırın değerinden daha az ise tutuklanır ve suya atılır.
112. Bir kimse seyahate çıkar ve başka birisine gümüş, altın, değerli taşlar veya başka her hangi bir taşınır mal emanet ederse ve ondan tekrar geri almayı isterse ve emanet edilen kişi bütün malları belirlenen yere getirmez ve tam aksine onları kendisi kullanırsa o zaman malları geri getirmeyen bu kişi mahkum edilir ve kendisine emanet edilen her şeyin beş katını öder.
116. Eğer bir esir hapisteyken darbelerden dolayı ya da kötü muameleden dolayı ölürse esirin efendisi taciri yargıçın önünde mahkum ettirir. Eğer esir özgür doğmuş bir kimse idiyse tacirin oğlu ölümle cezalandırılır; eğer köle idiyse tacir üçte bir mina altın ve efendinin esir için verdiği ücreti geri verir.
117. Eğer her hangi bir kişi borcunu ödeyemezse ve para için kendisini, karısını, oğlunu ya da kızını satarsa veya zorla çalıştırılmalarına izin verirse onları satın alan adamın ya da mal sahibinin evinde üç yıl süresince çalışırlar ve dördüncü yılda özgür bırakılırlar.
127. Eğer her hangi bir kişi rahibelere yada her hangi bir kişinin karısına iftira atarsa ve bunu ispat edemezse bu adam hakim huzuruna çıkarılır ve alnı işaretlenir (derisi çizilerek ya da belki de saçı kesilerek).
129. Bir adamın karısı başka bir adam ile basılırsa (suçüstü halinde) her ikisi de bağlanır ve suya atılır;ancak, koca karısını, kral da kölelerini affedebilir.
Hamurabi Kanunları ve Aile Yapısı
134. Bir kimse savaşta esir alınırsa ve evinde geçimi sağlayacak şeyler olmazsa ve bu durumda karısı evini terk edip başka bir eve giderse masumdur.
137. Bir adam kendisine bir çocuk veren karısından ya da kendisine bir çocuk veren kadından ayrılmak isterse, o zaman karısına çeyizini geri verir ve çocuklarına baksın diye tarlanın, bahçenin ve malların bir kısmının kullanım hakkını verir. Çocuklarını büyüttüğü zaman çocuklara verilenlerden bir parça, oğlanınkine eşit olan bir parça da ona verilir. Ondan sonra kalbinin erkeği ile evlenebilir.
138. Bir adam kendisine çocuk vermeyen karısından ayrılmak isterse ona babasının evinden getirdiği çeyizi ve başlık parasını verir ve ondan sonra onun gitmesine izin verir.
139. Başlık parası yoksa ayrılma parası olarak yarım kilo altını ona vermelidir.
140. Eğer adam azat edilmiş bir köle ise yarım kilonun üçte biri kadar altın verir.
148. Bir adam bir kadın alır da kadın hastalığa yakalanırsa ve adam ikinci bir kadın almak isterse hastalığa yakalanan karısını boşayamaz; bunun yerine onu inşa ettiği bir eve yerleştirir ve yaşadığı sürece ona yardım eder.
Hamurabi Kanunları kısasa dayalıdır ve cezalar ağırdır.
168. Bir kişi oğlunu evden kovmak ister ve bunu hakimin önünde “ben oğlumu kovmak istiyorum” diye ilan ederse hakim onun gerekçelerine bakar. Oğlanın babanın onu haklı bir şekilde evden uzaklaştıracağı kadar büyük bir suçu yoksa babası onu evden uzaklaştıramaz.
182. Bir baba kızını babil’in mardi’sinin karısı olarak adarsa ve ona hediye ya da bir tapu senedi vermeyip ölürse kardeşlerinden babasının evindeki mirastan bir çocuğun payının üçte birini alır; ancak, marduk onun malını kime dilerse ona bırakabilir.
195. Bir oğul babasına vurursa onun elleri balta ile kesilir.
196. Bir adam başka bir adamın gözünü çıkarırsa onun gözü de çıkarılır. (bkz: göze göz)
197. Bir kimse başkasının kemiğini kırarsa onun kemiği de kırılır.
205. Azat edilmiş bir adamın kölesi azat edilmiş bir adama vurursa kulağı kesilir.
227. Her hangi bir kişi bir berberi aldatır ve köle işaretini satılık olmayan köle işaretiyle değiştirirse öldürülür ve evi yakılır. Berber “onu kasıtlı olarak işaretlemedim” diye yemin ederse suçlanmaz.
229. Bir inşaatçı her hangi bir kişi için bir bina inşa eder ve bu binayı uygun bir şekilde yapmazsa ve onun inşa ettiği bina yıkılıp sahibini öldürürse inşaatı yapan öldürülür.
282. Bir köle efendisine “sen benim efendim değilsin” derse ve onlar o köleyi suçlarsa efendisi onun kulağını keser.
Maddelerin tamamını okumak için benim de maddeleri aldığım bu makaleyi inceleyebilirsiniz. Hamurabi kanunlarının ciddi bir değerlendirmesi için de bu makaleye göz atabilirsiniz. Konunun başındaki giriş de anlatım zenginliği nedeniyle bu makaleden alınmıştır. Yazıdaki tüm bilgiler ise yukarıdaki iki makaleden alınmıştır. İnsanların ilk hukuk anlayışları hakkında bilgi verdiği için bu kanunların sitede bulunmasının yararlı olacağını düşündüm.
Bir Cevap Yazın