Thomas Hobbes devletsiz bir ortamda insanların birbirleriyle rekabetinin dünyayı yaşanmaz kılacağını öngörmüştü. Bizi birbirimizden korumak için hepimizin üstünde bir otorite, bir Leviathan gerekliydi. Bireyler birbirleriyle olan sorunları çoğu zaman devlet ve onun bir aracı olan mahkemelerle çözebilirler fakat uluslararası ilişkilerde bir Leviathan olmadığı için bizi birbirimizden koruyacak bir mekanizma yoktur. Hobbesçu tuzak kavramı bizi birbirimizden koruyacak bir mekanizma olmadığı zaman düştüğümüz tehlikeye dikkat çeker.
“Hobbes, Tukidides’in Peloponnes Savaşları Tarihi adlı eserini tercüme etmiş ve kitaptaki “Savaşı kaçınılmaz kılan şey Atina’nın güçlenişinin Sparta’da yol açtığı korkuydu” gözlemiyle çarpılmıştı. Komşularınız varsa, elinizdekilere gıptayla bakabilir ve bu durumda onların arzuladığı şeyin önünde bir engel haline gelirsiniz.”
BOŞ LEVHA : İNSAN DOĞASININ MODERN İNKARI / Steven pinker
Hobbesçu tuzak karşımızdakinin niyetini bilemediğimiz ve güvenemeyeceğimiz için kaynaklarımızı ve hatta canımızı tehlikeye atma durumunu doğurur. Örneğin dünyadaki silahlanma yarışı güzel bir örnektir. Eğer Yunanistan’ın yeni savaş uçakları aldığını görürsek biz de savaş uçakları almalıyızdır çünkü güvenliğimizi Yunanistan veya başka bir ülkenin iyi niyetine bırakamayız. Yunanistan savaş niyetiyle uçak almasa bile onun uçak alması bizim de uçak almamıza neden olacaktır. Bizim uçak aldığımızı gören Yunanistan daha fazla uçak alacaktır biz de aynı şekilde daha fazla uçağa yöneleceğiz. Belki de hiç çatışma niyeti yokken ve işimize yaramayacakken kaynaklarımızı uçak filolarına ayıracağız.
Hobbesçu tuzak ile başa çıkmak zordur çükü kimse kimsenin niyetinden ve dahası niyetinin değişmeyeceğinden emin olamaz. Nükleer sahibi olan devletlerin sizin nükleer silaha sahip olmanızı engellemek istemeleri anlaşılır olsa bile nükleeri olmayan ülkelerin bunu gönüllü kabullenmeleri beklenmemelidir. Oyun teorisine göre zor durumda kalınca hepimiz kendimiz için en iyisini seçeriz ve karşı tarafın varsayımsal iyi niyetine güvenmeyiz. Bu durum devletler arasında olduğu gibi ilerde gezegenler arasında bile geçerli olabilir. Eğer uzayda bizden başka canlılar varsa akıllıca olan silah sanayimizi geliştirmek mi yoksa kaynaklarımızı başka alanlara kaydırmak mı olurdu?
Gündelik yaşamda Hobbesçu tuzak
Hobbesçu tuzak her ne kadar bir Leviathan’ın bulunmadığı uluslararası alan için geçerli olsa da günlük yaşamımızda da etkilidir. Örneğin trafikte kavga etmek, kavga çıkarmak gibi bir niyetiniz yok ama o kadar yaygın ki siz de bir silah alıp arabanıza koydunuz. Bir sorun çıktığında sizde sopa ya da silah olduğunu fark eden kişi sizin niyetinizden emin olamadığı için daha farklı bir davranış sergileyebilir. Korkutma amaçlı çıkardığınız, havaya ateş etmeyi düşündüğünüz silah ölmenize neden olabilir.
Günlük yaşamda Hobbesçu tuzak insanın insanla karşı karşıya geldiği tüm durumlarda kendini gösterebilir. Sizin caydırıcılık olarak gördüğünüz bir önlem çatışmayı tetikleyebilir hatta çatışmanın sebebi bile olabilir. Eğer düşmanınızın size karşı kötü niyeti olduğunu ve sizi yok etmek istediğini düşünüyorsanız önce sizin davranmanız akıllıca olabilir. Bu uluslararası hukuk için de gündelik hayat için de geçerli bir tehlikedir. Yılanın başını küçükken ezme isteği ve akıllıca bir düşünceyle bu isteğin karşı tarafta da olduğunu varsayma durumu işleri içiden çıkılmaz bir hale getirebilir.
The Dark Knight Filmi ve Hobbesçu Tuzak
Cristopher Nolan’ın yönettiği Kara Şövalye (2008) filmindeki gemi sahnesinde Hobbesçu tuzağın harika bir örneği vardır. Joker insanların zor durumda kaldıkları zaman birbirlerini yiyeceğini tüm insanlığa göstermek için özel bir düzenecek hazırlar. İki farklı gruptan oluşan iki gemi vardır. İki gemide de diğer gemiyi patlatıp batıracak bir bombanın kumandası vardır. Hangi gemideki grup önce davranıp diğerini batırırsa kurtulacaktır. Bu durumda insanlar ne yapacaktır? Bunlar sahne değil de gerçek olsaydı ne olurdu?
Hobbesçu tuzak çatışmanın körüklenmesini, tarafların birbirlerine güvensizliği nedeniyle kaynakların heba edilmesine neden olur. Bundan kaçınmanın yolu Hobbes için iki tarafın da üstünde bir üçüncü güçtür. Bu üçüncü güç adilce hakemlik yapabilir ve karara uymak istemeye tarafa boyun eğdirebilir. Nash dengesi de bazen çözüm olabilir. The Dark Knight filmine bakarsak bazen vicdan da.
Bir Cevap Yazın