Kanada Eğitim Sistemi

Yazı, Erhan Erkut Hoca’nın sitesinde yayınladığı pdf belgesindeki alınlardan oluşmaktadır. Yazıda Kanada eğitim sistemi hakkında ayrıntılı bilgi veren Alberta’da ki K12 sistemi incelenmiştir.

Yazıya iki önemli noktaya vurgu yaparak başlamak istiyorum:

1) Yukarıdaki tabloda da görüldüğü gibi Kanada’nın eğitim sistemi dünyanın en iyilerindendir.
2) Kanada’da eğitimi eyaletler kontrol eder; merkezi bir eğitim bakanlığı bulunmamaktadır.

Eğitime Ayrılan Bütçe

Türkiye öğrenci başına 1,600 Kanada doları harcarken, Alberta bunun neredeyse 10 mislini harcıyor (14,300 Kanada doları). Öğretmen maaşları arasında da dört misli civarında bir fark var. Türkiye’nin K12 sistemi ile Alberta’nın K12 sistemini kıyaslarken bu büyük ekonomik farkı unutmamak gerek.

Öte yandan eğitimde başarının tek tetikleyicisinin para olmadığını da vurgulamak gerek. Örneğin Vietnam, Türkiye’den çok daha fakir bir ülke olmakla birlikte, Türkiye’ye tam 100 puan fark atıyor ve yukarıdaki sıralamada 525 puan ile en yukarılarda yer alıyor.

Okul öncesi, ilköğretim ve ortaöğretim süreleri ve zorunlu eğitim

Alberta’da K12 sistemi 4 safhadan oluşuyor. Okul öncesi eğitimin ilk yılı zorunlu değil, fakat ana sınıfı (5 yaş) zorunlu. İlkokul 6 yaşında başlayıp, 6 yıl sürüyor ve tüm derslere sınıf öğretmeni giriyor. Ortaokul ve lise üçer yıl sürüyorlar. K12 eğitimi 16 yaşına kadar zorunlu -yani 16 yaşına gelen bir öğrenci isterse eğitimi bırakabiliyor.

Bunlardan sonra en büyük grup 17 bölgesi ve öğrencilerin %23’ü ile Katolik okulu sistemi. Bu iki sistem arasındaki en büyük fark, kamu okullarının seküler olması ve bu okullarda din dersi okutulmamasına karşılık, Katolik okullarında din derslerinin olması (ve tüm eğitimde dini değerlere vurgu yapılıyor olması).

Ücretsiz Eğitim

Sistemin belki de en önemli özelliği ücretsiz olması: Kanada’da çok az sayıda ücretli özel okul bulunuyor ve öğrencilerin neredeyse tamamı üniversiteye kadar ücretsiz okuyor.

Bir Eğitim Öğretim Yılı ve Ders Saatleri

Okul yılı 190 ile 200 gün arasında değişiyor. Lisede yılda 1,000 saat eğitim hedeflendiğinden, günde 5.5 saat eğitim yapılıyor. Günde 4 ders bloku var ve her blok 80-85 dakika uzunluğunda. Derslerin arasında sadece 4-6 dakikalık teneffüsler var, öğle yemeği arası ise 45-50 dakika. Dolayısıyla, 8:45’de başlayan okul günü 15:30’dan önce sona eriyor. Bir yılda toplam 8 farklı ders var.

Merkezi Sınavlar

Alberta Eyalet Başarı Sınavları: 6 ve 9. Sınıflara (yani ilkokul ve ortaokulun son yıllarında) birer merkezi sınav veriliyor. Bu sınav sayesinde, öğrencilerin planlanan kazanımlara ulaşıp ulaşmadıkları belirleniyor. Öğrenciler bu sınavı ciddiye alıp çalışıyorlar.Dolayısıyla sınav öğrenme sürecini sadece ölçmüyor, aynı zamanda destekliyor.

Diploma Sınavları: Lise sonda, tüm Alberta öğrencileri birçok dersten eyalet çapında verilen diploma (lise bitirme) sınavlarına giriyorlar. Öğrenci sadece tamamladığı derslerin sınavına giriyor ve bu sınavdan aldığı not, ders notunun %30’u oluyor. Sınavlar İngilizce, Fransızca, Matematik, Biyoloji, Fizik, Kimya ve Sosyal derslerinde veriliyor.

Merkezi sınavlar okulların denetlenmesinde önemli bir rol oynuyor ve not enflasyonunu engelliyorlar. Güvenilir merkezi sınav sayesinde üniversiteler, öğrencileri lise notlarına göre kabul edebiliyorlar. Ayrı bir üniversiteye giriş sınavına gerek olmuyor.

Üst düzey becerileri ölçen sınav soruları

Sözü geçen sınavlar çoktan seçmeli testler değil: Analitik düşünme, eleştirel düşünme, problem çözme, konuyu farklı açılardan ele alma, kompozisyon yazabilme gibi önemli yetkinlikleri test ediyorlar.

Olağan Program ve Alternatif Program

Ülkede çoğu okul “olağan programı” uygulasa da okullar birbirinin aynısı değil. Alberta’nın sıradan programı bile ülkemizde uygulanan merkeziyetçi ve tektipçi orta-lise sisteminden epey farklı. Bir de “alternatif program” var. Alberta’da 30’un üzerinde alternatif müfredat programı mevcut. Kimileri görsel veya sahne sanatlarına yönelmiş, kimileri sporu merkeze almış, kimileri dil ve kültürü öne çıkarmış, kimileri dini eğitime önem vermiş, kimileri de eğitim felsefesi bazında ayrışmış; örneğin IB programı, AP veya Cogito.

Bunların yanında bir de özel eğitim programları var tabii.

Zorunlu dersler ve seçmeli dersler

Kanada eğitim sisteminde lise diploması alablmek için şu derslerden mezun olmak gerekiyor:

– İngilizce 30-1 veya 30-2
– Sosyal 30-1- veya 30-2
– Matematik 20-1 veya 20-2 veya 20-3
– Fen 20 veya Biyoloji 20, veya Kimya 20, veya Fizik 20
– Beden Eğitimi 10
– Kariyer ve Yaşam Yönetimi

Her öğrenci dersleri aynı kapsamda almak zorunda değil.

Öğrenci oratokul matematik notuna göre lise birde 3 farklı matematik dersinden birisine yerleştiriliyor. Başarılı olursa, isterse bir üst seviyeye çıkabiliyor. Başarısız olursa bir alt seviyeye düşüyor veya ders tekrarı yapmak zorunda kalabiliyor. Böylelikle, sistem öğrencileri aynı gömleği giymeye zorlamamış oluyor.

Edebiyat veya tarih okuyacak birisi temel matematik bilgisi ile yetinirken, mühendislik veya temel bilimler okumayı hedefleyen birisi en üst düzeye çıkabiliyor.

Seçmeli Dersler

Bunların yanında, %20 oranında seçmeli ders de gerekiyor. (Güzel sanatlar, spor, ikinci dil, finans, bilişim teknolojileri, sağlık, medya, tasarım, iletişim, doğal kaynaklar, üretim ve lojistik,Kariyer ve Teknoloji Çalışmaları, dans, fotoğrafçılık gibi derslerden veya öğrenci özel projelerden, stajlardan veya iş deneyiminden de ders kredisi alabiliyor.)

Meslek eğitimi nasıl yapılıyor?

Bu derslerin yanında, Alberta’da 10 adet tanımlı “çıraklık programı” var (marangoz, elektrikçi, ahçı, berber, kaynakçı, tesisatçı, otomotiv teknisyeni gibi). Bildiğim kadarı ile Alberta’da bir meslek lisesi sistemi yok, ama standart lise müfredatının içindeki çıraklık programları sayesinde üniversiteye gitmeden yaşama atılmak isteyen öğrencilere geçerli bir meslek öğretiliyor.

Dahası…

Kanada eğitim sistemi de sorunlara sahip değil mi? Dünyadaki en iyi sistemlerden olsa da her eğitim sistemi gibi Kanada eğitim sistemi de bazı sorunlara sahip. Kanada eğitim sistemi hakkındaki yazısını Erhan Hoca şu hatırlatmayı yaparak bitirmiş:

Hiçbir programı olduğu gibi ithal edemeyiz ama her programdan bir şeyler öğrenebiliriz ve belki bazı öğelerini ülkemizde uygulayabiliriz.

Erhan Erkut Hoca’nın yazısının tamamına buradan ulaşabilirsiniz. Ben kimi yerleri alıntıladığım için kopukluklar oldu. Üstelik yazıda konu ile ilgili diğer yazılara erişebilirsiniz.