Kanal İstanbul herkesin bildiği gibi Karadeniz ile Marmara Denizi arasında uzunluğu 45 kilometre derinliği 25 metre genişliğinin ortalama 150 metre olarak yapılması planlanan kanalın adı. Karadeniz ile Marmara arasında bir kanal yapılması daha önceki hükümetlerin de gündemine girmiş.

Projenin maliyetinin 15 milyar dolar olması bekleniyor. Tabii tüm bunlar tahmini rakamlar. Tabii bu sadece kanalın maliyeti. Devamında yapılacaklarla maliyetin 50 milyar dolar olacağını yazmış Fatih Altaylı Habertürk’deki köşesinde.

Kanalla ilgili gerekli bilimsel çalışmalar yapılmış. Bu çalışmalar tabii tartışmaya açık. 7 farklı üniversiteden 200’e yakın uzman çalışmış konu üzerinde. 304 noktada 17.000 metrede 304 yerde sondaj yapılmış. Her yönü ele alınmış. Türkiye ve Fransa’da deney ve simülasyon çalışmaları yapılmış. Daha fazla bilgi için buraya bakabilirsiniz. Celal Şengör’de projenin jeolojik olarak bir sıkıntı oluşturmayacağını, burada taşınan su miktarının barajlardan bile az olduğunu söylemiş fakat çevresel etkilerini bilemeyeceğini belirtmiş.

Kanal İstanbul nedir sorusundan daha önemlisi Kanal İstanbul projesinin yararlar ve zararları nelerdir? Teke Tek Bilim Kanal İstanbul yayınında uzmanlar bu konuyu tartıştılar. İlgili bölümü buradan izleyebilirsiniz. Yapılan tartışmadan bazı notlar aldım. Taraflar bu projenin artıları ve eksileri üzerine yorumlarını yaptılar. Tabii bu yorumlar da tahminiydi çünkü henüz kağıt üstünde yapılan değerlendirmeler bunlar. Yazıdaki bilgilerin çoğunlukla tahmine dayalı olduğu unutulmamalı. Kanal İstanbulun artılarını ve eksiklerini kendimce şöyle kategorilendirdim.

Kanal İstanbul Projesinin yararları

Kanal İstanbul başta boğaz güvenliği, ekonomi, çevre gibi konularda katkı sağlayacak. En çok ilgi çekebilecek yönü maddi yönü olacağından oradan başlayayım. Bu yararlar programdaki tek konuk tarafından dile getirilmiştir.

Kanal İstanbul projesinin ekonomik yönü: Boğazdan güvenli geçiş kapasitesi 25.000 gemi. Şuan geçen gemi sayısı sürekli artıyor ya da ton miktarı artıyor. (Tam anlamadım.) Projeksiyonlara göre bu sayı 2050’de 78.000 olacak. Kanalın kapasitesi ise 68.000 gemi, tek yön. Gemi sayısı 20 000’den 75.000’e çıkınca bekleme süresi iyice artacak. 80.000 ton üstü bir geminin bekleme maliyeti 120.000 dolar. Eğer bu gemilerden 80.000 dolar geçiş ücreti alınsa bile yıllık 6-7 milyar dolar gelirin sadece buradan sağlanacağı söylendi programda.

Yıllık 3.2 milyar lira tasarruf: Konuyu anlamadım, ayrıntısına girilmedi fakat kanal sayesinde yıllık 3.2 milyar lira gibi bir rakamın tasarruf edileceği dile getirildi.

Kanal İstanbul ve boğaz güvenliği: Boğazdaki kazaların azalması, kimyasal madde taşıyan gemilerin boğazdan geçerken oluşturduğu tehlike ve yalılara çarpma gibi durumlar Kanal İstanbul Projesi ile engellenebilecek. Bunun yanında güvenli geçiş kapasitesi 25.000 olduğu için gemi trafiği arttığındda güvenlik sorunları da artacaktır.

Çevre tahribatı ve karbon emisyonu azalacak: Geçen gemiler tarihi yarımadada karbondioksit salınımını arttırıyor ve bu tarihi yapıların ve binaların zarar görmesine neden oluyor. Kanal ile tarihi yarımada da bu emisyon azalacak.

Olası depreme karşı 50.000 yeni konut: Deprem bekleniyor ve kanal güzergahına yapılan yeni binalar sayesinde belli bir nüfus riskli alandan buraya gelecek. Kanalın altında fay hattı yok. Daha doğrusu fay hattına daha uzak.

İstanbul’da deniz ulaşımı ve marina sayısı artacak: Boğazdaki ticari gemiler İstanbul’da deniz ulaşımının da önünü kesiyor. Eğer bu trafik ortadan kalkar ya da azalırsa, yeni kanalın da açılmasıyla deniz ulaşımının ulaşımdaki payı artacak. Yeni marinalar yapılacak İstanbul’a.

Kanal İstanbul Projesinin zararları

Kanal İstanbul projesinin zararları anlatılırken özellikle üzerinde durulan konu çevre sorunları oldu. Zararlar konuşulurken genelde kanalın yararlarında söylenen cümlelere itiraz edildi. Kanalın zararlarıyla ilgili şu cümleler geçti programda.

Marmara Denizi Ölecek: Karadenizden Marmara’ya olan ölü su akışı %11 oranında artacağından Marmara Denizi’nde tuzluluk artacak. Marmara Denizi’nin bir süre sonra yapısı değişecek ve burada da su ölecek. Ölen su kokmaya başlayacak. Çürük yumurta kokusu yayılacak denizden. Haliç’te eskiden olduğu gibi. Koku Karadeniz’de yok çünkü orası derin. Marmara sığ bir deniz olduğu için burada hissedilecek. Üstelik daha sonra kanaldan vazgeçilse bile bu işin dönüşü olmayacak. Marmara Denizi ölecek. Canlılık azalacak.

Beton ve moloz sorunu: Kanal için çok ciddi miktarda beton kullanılacak ve yine çok ciddi miktarda moloz çıkacak. Bunlar doğal yapıyı değiştirecek. Molozlar bir yerlerde ya da madenlerin doldurulmasında kullanılabilir fakat betonu daha bol bir İstanbul karşımıza çıkacak. Bu konu programda konuşulmadı fakat çok konuşulan bir konu.

İstanbul’un savunması zorlaşacak mı?: Bu konuda bazı açıklamalar olsa da programda bu konuya çok az değinildi ve bunun ciddiye alınacak bir durum olmadığına yer verildi.

Kanal İstanbul, Süveyş Kanalı ve Panama Kanalı farkı

Kanal İstanbul farklı amaçla yapılan bir kanal. Süveyş Kanalı 23600 km olan deniz yolunu 7660 km’ye indiriyor. Bu yüzden bu yolu kullanmak isteyenler seve seve para ödüyorlar. Panama kanalı da çok ciddi tasarruf sağladığı için 1 milyon dolar verilip geçiliyor. Bizdeki amaç yolu kısaltmak değil, para vermek istemeyebilirler. Yine de beklemek istemeyenlerden yukarıda bahsedilen 80.000 dolar gibi rakamlar alınabilir.

Kanal İstanbul Montreux Boğazlar Sözleşmesi’ne aykırı mı?

Yeni bir kanal yapılarak boğazlardan geçme hakkı olan gemiler zorla kanala yönlendirilebilir mi? Programdaki uzmana göre bu mümkün değil. Bunun için Montreux’de yeni bir düzenleme gerekir. Montreux beş yılda bir gözden geçirilen bir antlaşma. Konuklardan biri Montreux’de ilgili değişikliğin yapılabileceğini söyledi. Yapılamasa bile karlı olduğu için kanal tercih edilebilir.

Yazıdaki bilgiler Teke Tek Bilim – 22 Aralık 2019 (Bilim “Kanal İstanbul” için ne diyor?) programını izlerken aldığım notlardan oluşmaktadır. Yanlış anladığım ya da hatırladığım yerler olabilir. Programı buradan izlemeniz daha sağlıklı olacaktır.

Güncelleme: Konuyla ilgili son gelişmeler için bu yazıya bakabilirsiniz. Kanalın ekonomik getirisi ile ilgili.