Klasik müzik çocukların zekalarını geliştirmez. IQ skorlarının daha yüksek olmasını da sağlamaz. Klasik müziği erken yaşlardan itibaren duymak çocukların beyin gelişimlerini etkilemez. İlk cümlelerden klasik müzik ve zeka gelişimi arasında ilişki olmadığını söylemek gerek.

Çocuklara klasik müzik dinletilmesinin zekayı geliştirdiğine dair bir inanç var. Buna Mozart etkisi deniyor. Bilimsel araştırmalar ise Mozart etkisinin geçerli olmadığını ortaya koymuş durumda. Bu yanlış bilginin yaygınlığının sebebi ise hem yanlış bilginin çabuk yayılması hem de bu inanışın paraya çevrilebilmesi. İnternette de çok yagın. Beklerin zekasını geliştiren müzikler, zeka geliştiren klasik müzikler gibi yazılar var internette de. Youtube’da bunlarla ilgili listeler var.

Klasik müziğin çocukların zeka gelişimini etkilediği konusundaki yanlış bilgi şuradan çıkıyor, 1993 yılında Wisconsin Üniversite’sinde yapılan bir çalışmada 79 öğrenciye Standford Binet Testi’nin küçük bir bölümü 10 dakika Mozart dinletmeden ve dinletilerek öğrencilere çözdürüldü. “Uzamsal akıl yürütme” (Birkaç kere katlanan paranın alacağı son şekli kafalarında canlandırmaları isteniyordu.) becerisini ölçen bu sorulara Mozart dinleyen öğrenciler 9-10 puan daha yüksek sonuçlar aldı fakat bu etki 10 dakika kadar sürüyordu. Deney çok defa tekrarlandı ve sonuç aynıydı.

Medya bu haberi sevdi ve Mozart etkisi olarak akıllarda kalmasını sağladı. Haberlerin ardından hızla zekileşme formülleri sunulmaya başlandı. Bunun yanında 1999 yılında Nature ve Psychological Science gibi ciddi dergilerde Mozart etkisinin sonuçlarına rastlanmadı. Daha sonra bu konuda yapılan deneyler Harvard Üniversite’sinde incelendi ve “uzamsal zeka” (para katlama) konusunda müziğin geçici süreliğine başarıya ulaştırdığı belirtildi.

Sonuç olarak; müziğin uzamsal performansı yetişkinlerde kısa sürede artırıyor oluşuna dayanarak klasik müziğe maruz kalan çocukların zekalarının gelişeceği inancı yayıldı. Bu yanlış algının oluşmasında basının ve piyasanın etkisi büyük oldu. Çocuklara müzik dinletmek ucuzdu. Bebeklerin zekalarını geliştiren cd’ler piyasaya sürüldü. Bu cd’ler çok ciddi satış rakamlarına ulaştı. Piyasa işin içine girince daha çok kişi bunlara inandı ve çocukları Einstein yapacak cd’lerin sayısı arttıkça arttı.

Google’da bir arama yaptığımda bir Telegraph haberi dikkatimi çekti:

‘Mozart effect’: can classical music really make your baby smarter?

Peki müzik dinlemek insan zekasını geliştirir mi?

Bu soruyu sorduğumuzda cevap hayır olacaktır. Gösteri dünyası birbirinden saçma şarkıları önümüze getirebiliyor. Soru, “Ajdar dinlemek zekayı geliştirir mi?” olsaydı, sanmam demek daha kolay olurdu. Pop müziğin de zekayı geliştirebileceğini de düşünmüyoruzdur muhtemelen. Klasik müziğe karşı farklı bir bakışımız var. Bu bakış yanılmamıza neden oluyor olmalı. Kültürün etkisi bu da.

Müzik dinlemenin zekayı değil ama üretkenliği olumlu etkileyip etkilemediği tartışılabilir. Farklı müzik türleri dinlemenin ve müzik listesinde değişiklikler yapmanın yaratıcılığı artırdığını okumuştum. Bunla ilgili bir alan araştırması görmedim fakat yeni deneyimler hayal gücümüzü olumlu etkiliyorsa yeni müzikler keşfetmek ve bunları dinlemek de hayal gücümüzü dolayısıyla yaratıcılığımızı ve üretkenliğimizi artırabilir. Tabii bu konu da istismara açık.

Mozart etkisi ve dolayısıyla klasik müzik ve zeka arasındaki ilişki bir mitten başka bir şey değildir. Konu hakkında ülkemizden bilimciler de benzer şeyler söylemektedirler. Bebeklerin zeka gelişimleri için yapılabilecek en büyük yatırım onlara kelime öğretmek ve onlarla birlikte kaliteli vakit geçirmektir. Konu hakkında Otuz Milyon Kelime kitabına göz atabilirsiniz.

Yazıdaki bilgiler Einstein Hafıza Kartları Kullanmazdı kitabından alınmıştır.