İlber Ortaylı’nın ifadesiyle, 2700 yıl önce İtalya’da yazılı ve sözlü bir dil olan Latince, Miladın beşinci asrından sonra herhangi bir halk tarafından konuşma dili olarak kullanılmıyordu ama Latince kelimeler hep kaldı. Roma İmparatorluğu ile yayılmış olan bu dil Kelt ve Germen kabilelerini etkilemiş, bu kabilelerin dilleri yüklü miktarda Latince kelime ve deyim almıştı. Latince o zamanlardan 18.YY’a kadar önemli bir dil oldu Batı’da.
Latince’nin üslup ve tabii sözlük hazinesi Avrupa’nın civarındaki bütün dilleri etkiledi. Ortaçağlar boyunca uyanan milli devlet ve toplumlara rağmen 18’inci yüzyıla kadar üniversitede dersler Latince yapılıyordu. Hatta Prag Üniversitesi’nde Almanca ve Çekçe derslerin yanında Latince de devam ediyordu.
Sonuç olarak bugün de Latince hala ilgi çeken bir dil ve bugünün Avrupa dilleriyle benzerlik gösteriyor. Bazı Latince cümlelerde, İngilizce biliyorsanız az çok ne yazdığını anlamanız mümkün. Örneğin, “Ars longa, vita brevis.” Sanat uzun, hayat kısa. Bu kelimelerden bir kısmı İngilizce’de var. Art: sanat, long: uzun, vital: yaşamsal…
Bu yazıda da kimi yaygın Latince kelimeler ve anlamları ile Latince cümleler yer alacak. Cümleleri seçerken İngilizce ile en az bir benzer kelime içeren ya da günlük hayatta duyduğumuz cümleler olmasına dikkat ettim. Vecizeler de var aralarında. Bu cümleler hem bu dile bir bakış atmaya, hem İngilizce’yi nasıl etkilediğini gözlemlemeye hem de bazı bilgelik dolu sözleri görmemize olanak verebilir.
Latince Sözcükler, Deyişler ve Anlamları
Ars longa, vita brevis – Sanat uzun, hayat kısa.
Si vis pacem para bellum – Barış istiyorsan savaşa hazır ol.
Homo homini lupus – İnsan insanın kurdudur.
Cogito ergo sum – I think therefore I am – Düşünüyorum öyleyse varım.
Hominem te memento – Sadece insan olduğunu hatırla
Felix qui potuit rerum cognoscere causas – Şanslı kişi nedenleri anlayabilmiş olan kişidir.
Fiat lux! – Işık olsun!
Fraus latet in generalibus – Genellemeler hataya gebedir.
Parva leves capiunt animos – Küçük şeyler küçük ruhları esir alır.
Silent leges inter arma – Savaş sırasında kanunlar susar.
Veni, vidi, vici – Geldim, gördüm, yendim.
Carpe diem, quam minimum credula postero – Günü yakala, yarına olabildiğince az güven.
Ars artis gratia – Sanat sanat içindir.
Dum spiro spero – Nefes aldığım sürece umuyorum.
Acta non verba – Laf değil hareket
Latince Cümleler
Pro patria et gloria – Vatan ve şeref için.
Ego sum qui sum – Neysem oyum.
Ars longa, vita brevis, occasio praeceps, experimentum periculosum, iudicium difficile – Sanat uzun, hayat kısa, fırsat geçici, deney yanılabilir, karar zor.
Plaudite amici, comedia finita est – Alkışlayın dostlar, oyun bitti.
Amor omnia vincit – Aşk her güçlüğü yener.
Aut disce aut discede – Ya öğren ya terk et.
Contraria contraiis curantur – Zıtlar zıtlara iyi gelir.
De gustibus et coloribus non est disputandum – Zevkler ve renkler tartışılmaz.
Errare humanum est – Hata insan içindir.
Ex nihilo nihil fit – Hiçlikten hiçlik çıkar.
Quo vadis – Nereye gidiyorsun?
Non scholae sed vitae discimus – Okul için değil, hayat için öğreniriz.
Liberavi animam meam – Ruhumu serbest bıraktım.
Praemonitus praemunitus – Önce bilen önce hazırlanır.
Citius Altius Fortius – Daha hızlı daha yukarı daha güçlü.
Omnia mea mecum porto – Sahip olduğum her şeyi üstümde taşıyorum.
Vi veri veniversum vivus vici: Yaşadığım sürece, gerçeğin gücüyle evreni fethedebilirim.
Video barbam et pallium, philosophum nondum video – Sakalı ve hırkayı görüyorum ama filozofu göremiyorum.
Ex oriente lux – Işık Doğu’dan gelir.
Lux et veritas – Işık ve hakikat.
Ad astra per aspera – Yıldızlara, zorlukları aşarak ulaşılır.
Dum vita est spes est – Hayat varken, umut var.
Mutatis mutandis – Değiştirilmesi gerekenler değiştirildi.
Primus inter pares – Eşitler arasında birinci.
Scientia est potentia- Bilgi, güçtür.
Günümüzde kullanılan bazı Latince kavramlar
De facto – Gerçekte (olan durum)
Magnum opus – Büyük bir iş.
Persona non grata – Kabul edilemez (istenmeyen) kişi.
Tabula rasa – Boş levha
Pacta sunt servanda – Ahde vefa
Latince 10’a kadar sayılar:
0 – nihil
1 – unus
2 – duo
3 – tres
4 – quattuor
5 – quinque
6 – sex
7 – septem
8 – octo
9 – novem
10 – decem
Rakamlar İngilizce’ye çok benzemektedir. Çoğunun karşılığı vardır İngilizcede. Latince rakamlara bakıldığında bazı felsefi terimleri anlamak kolaylaşıyor.
Siz de Latince kelimeler ve özdeyişler ekleyebilirsiniz. Konu hakkında kısa bir bilgiden sonra bu dilden günümüze ulaşan kimi kelimeleri ve değerli cümleleri buraya taşımaya çalıştım. Daha fazla sözcük için burayı ziyaret edebilirsiniz.
Bir Cevap Yazın