Mitos ve logos olayların sebeplerinin açıklanmasında kullanılan iki farklı yöntem. Mitos efsanelere dayanırken logos akla dayanarak olayları açıklamayı dener. Gök gürültüsünün sebebi mitos ile de logos ile de açıklanabilir. Fakat mitos ve logosa daha derin bir bakışla bakmak da mümkündür.
Mitos ve logos anlamın ya da anlamsızlığın idrak edilmesini sağlamak için kullanılan karşıt yöntemler olabilir. Mitos ve logos ayrımı Antik Yunan’da biçimlenmiştir. Mitostan logosa geçiş belli aşamalara ayrılabilir. Başlangıçta teoloji ile başlayan doğru bilgi arayışı yöntem değiştire değiştire logosa kadar gelmiştir. Başlangıçta Homeros’a dayanan tanrısala dayandırılan açıklamalar zamanla sofistlik, diyalektik ve mantık gibi süreçlerden geçmiştir. Bu geçiş birden olmamıştır. Bir anlamda meseleleri Tanrısal yerine düşünceye yani neden sonuca bağlama sürecidir mitostan logosa geçiş.
Mitos nedir?
Mitos adından da belli olduğu üzere masaldır. Olay ve olguların rivayetle açıklanmasıdır. Mitosu anlatan kişi başkasından duyduğu bir şeyi anlatıyordur. Sorumluluğu yoktur mitosun. Sadece hikayeyi anlatır. Mitlerin çoğu özellikle de Yunan mitleri sihirli varlıklarla ve tanrıların yapıp ettikleriyle ilgilidir. Örneğin Zeus’un bir boğaya dönüşüp yapıp ettikleri gibi. Fakat burada dikkat edilmesi gereken bir nokta vardır. Herkes miti bir başkasından duyduysa mit ilk nasıl ortaya çıkmıştır?
Logos nedir?
Logos ise akla uygunluktur. Tek tek veri parçalarını, doğrulanabilir olgu parçalarını bir araya getirir. Bu doğrulanabilir verilerle bir anlatıya, bir anlama ulaşılır. Bir akıl yürüten kişi vardır ve karşısında şüpheci bir topluluk vardır.
Yunan demokrasisi de logosun bir tezahürüdür. Mitos sorumluluk kabul etmez fakat tartışma ve sonuca ulaşmanın olabilmesi için insanlar sözlerinin sorumluluğunu üstlenebilmelidir. Aksi durumda ortada tartışma değil gevezelik vardır. Tartışmacılar logos kullanırken birbirlerini şüpheyle ve eleştirel gözlerle süzerler fakat ortak kabule dayalı olan mitler, tartışanlar arasındaki şüphe kalkanının inmesini sağlayıp güven bağını sağlar.
Mitos ve logos farkı
Mitosun söz ve masal olduğunu logosun ise akla dayalı çıkarım olduğunu, birinin ilerlemeyi sağladığınıi birinin ise yurttaşlar arasındaki güveni sağladığını söyleyebiliriz. Mitos ve logos bunun da ötesinde olabilir. Gerçek, hakikat ya da anlam hem mitos hem de logos ile ifade edilebilir. Mitos belki de hakikatin herkesin anlayacağı dille ifade edilmesidir. Fransız Antroplog Claude Lévi-Strauss Modern Dünyanın Sorunları Karşısında Antropoloji kitabında böyle bir ihtimalden bahseder. Bir hakikati logos ile herkes anlamayabilir, hakikatin herkese geçmesinin yolu mitos ile olabilir.
Bir Yunan düşünürü Size bu olayı mitos ile mi yoksa logos ile mi anlatayım diye soruyor karşısındakilere. Siz masal seversiniz diyerek önce mitos ile sonra ise logos ile anlatıyor. Bugün quantum fiziğini anlamakta çok zorlanıyoruz ve meşhur Schrödinger’in Kedisi deneyiyle birlikte anlatıyoruz. Schrödinger’in Kedisi zamanımızın mitosu olarak kabul edilebilir belki de. Eski toplumlardan duyduğumuz mitoslar da aynı şekilde kalabalıkların anlaması için logosun biçim değiştirmiş halidir belki de. Sisyphos miti Albert Camus’nün elinde absürdizmi anlatan bir temel metne dönüşmüştü mesela.
Akıl gerçeği anlamak için kullanabileceğimiz en güçlü şey fakat insan bir bariyere takılmadan her şeyi anlayabilir mi? Aklın sınırlarının sonuna geleceğimiz bir zaman söz konusu olabilir mi? Toplumlar kalkındıkça mitostan logosa geçeceği kabul edilir. Mitosa saplanıp kalan toplumların sonunun pek iyi olmayacağını az çok kestirebiliriz sanırım. Acaba mitosu tamamen reddeden, logosa saplanan toplumların sonu ne olacaktır? Belki daha iyiye gider her şey ve yeni bir aydınlanma başlar. Belki de tarihin sonunda yine tarihi harekete geçirmiş olan kanlı kavga öncesindeki gibi hayvan olacaklar. * Belki de mitos ve logos hep varolmak zorundadır.
Bir Cevap Yazın