Neden para basmıyoruz ve para basarak ülkenin borçlarını ödemiyoruz? Bu soruya cevap olarak ülkenin bastığı paranın altın olarak karşılığı olması gerektiği cevabı verilse de bu bilgi doğru değildir. 1971 yılına kadar ABD bastığı dolarları altın karşılığı basıyordu. ABD de bundan vazgeçtikten sonra dünyadaki tüm paraların tek maliyeti kağıt ve mürekkeptir. Paranın değeri ülkenin ekonomik gücünden ve saygınlığından gelir. Paranın değerli metaller ile bir ilişkisi yoktur.
Çok para basarsak ne olur?
Çok para basıldığında enflasyon riski ortaya çıkar. Enflasyon paranın alım gücünü kaybetmesidir. Zaten enflasyonu yüksek olan bir ülkenin para basması paranın alım gücünü daha da azaltır. Para basıldığında piyasada para bollaşır ve bollaşan şeyin değeri azalır.
Örneğin ayakkabı için 168 TL ödediğimizi düşünelim. Bu ayakkabının satıcıya maliyetinin $20 olduğunu kabul edelim. (Güncel kur ile 7*20=140 TL) Satıcı bu ürünü %20 kar ile satıyor olsun.
Para bastığımızda, bastığımız paraya dış ülkelerden yeterli talep olmayacağı için kurlar yükselecek. Talep olmadığı için bir dolara artık 7 lira almak konusunda piyasa istekli olmayacak. Bir dolara 8-10 lira almaya istekli olabilirler. (Muhtemelen önceden 7 liraya alabildikleri ürünü artık 8-10 liraya alabileceklerdir.) Ayakkabının durumuna dönersek artık maliyet değişti. Kur 9 lira oldu diyelim. (9*20=180 satıcıya geliş fiyatı bile eski fiyatı geçti.) Yeni fiyat 216 TL olacaktır.
Bu ayakkabıyı almak isteyen diğer insanlar da elde ettikleri geliri artırmaya çalışacaklardır. Artık saç kesmek için 25 TL yeterli olmayacak. Çünkü saç kesen kişi ihtiyaçlarını daha fazla para ile karşılayabilecek. Zincirleme olarak fiyatlarda genel bir artış meydana gelecek ve para basmanın anlamı kalmayacaktır.
Bu artışın otomotiv başta olmak üzere dövizden az çok etkilenen tüm ürünlerde varsaymamız gerekecektir. Fabrikalar hammadde için olmasa bile enerji için döviz harcarlar. Hale gelen bir tır da petrol ile çalışır. Gübre fiyatları döviz üzerinden olabilir. Bazı sektör dövizden hiç etkilenmese bile müşterilerin talebinin düşmesi nedeniyle bazı düzenlemelere gidebilir.
FED ve ECB para bastığında neden enflasyon ortaya çıkmaz?
Az önce para basıldığında bollaştığı için değerinin düştüğünü söyledik. FED ve ECB (Avrupa Merkez Bankası) bunu yaptığında neden paranın değeri dramatik şekilde düşmüyor? Paranın değerinin düşmesinin nedeni para artarken talebin azalmasıydı. Dolar ve Euro ise dünya tarafından rezerv para olarak görüldüğünden depolanmaya çalışılır. Piyasada bollaştığında bile alıcısı vardır bu paraların çünkü aldığınız ürünleri direkt bu para ile satın alabilirsiniz. Bu paranın sahibi ülkeler yüksek teknoloji üreten, her zaman elde etmek isteyeceğiniz ürünleri üreten ülkelerdir.
Güçlü savunma, otomotiv teknoloji ve yazılım devleri bu paralarla iş yaptığı için bu paralara olan talep her zaman üst seviyelerdedir. Ne zaman lazım olacağı belli olmaz ve her zaman karşılığını hak eden ürünleri satın alabilir. Sadece domates ve patates satan bir ülkenin parasına olan talep gibi olmaz bu ülkelerin paralarına olan talep. Bu gibi nedenlerle bu ülkelerde bizim ülkemizde olduğu gibi bir enflasyon sorunu yoktur.
Para basarak borç ödemek için ne gerekiyor?
Öncelikle finansal düzenlemeler bir yere kadardır. Pansuman görevi görür. Bir ülkenin parasının saygı görmesi gerekir. Paranın saygı görmesi için ise ihracat (dışsatım) gerekir. Cari açık yerine cari fazla vermenin yanında diğer ülkelerin her zaman talep ettikleri ürünleri üretmek gerekir. Eğer tüm dünyada tüketilen ürünler yapıyorsanız paranıza olan talep artar ve para basmak enflasyona neden olmayabilir.
Neden para basmıyoruz anlamadım.
Neden para basıp ülkenin borçlarını ödemiyoruz? Hayattaki her konuda olduğu gibi bu konuda da bir kısayol yok. Uzun ve özverili süreçler sonunda bir şeyleri başarmak mümkün. Para basarak borcumuzu ödeyebilecek olsak sanıyorum yapardık.
Ülkelerin yaptıkları ihracat
Peki yüksek teknoloji ürünleri nasıl üretilir?
Bu çok kapsamlı bir soru olmakla birlikte, basit ve kesin bir cevabı olsaydı tüm ülkeler bunu yapardı. Yüksek teknolojili katma değerli ürünler üreterek insanlarını refah içinde yaşatırdı. Bunu yapan ülke sayısı kısıtlı. Ekonomistler bunun olması için yapısal reformların olması gerektiğinden bahsediyorlar.
Daron Acemoğlu tarihte kimi ulusların yükselirken kim ulusların düşme nedenini “Ulusların Düşüşü” kitabında işliyor. Konu hakkında ayrıntılı bilgi için güzel bir okuma olur. Bunun dışında yapısal reformlar hakkında daha fazla bilgi için bu yazıya bakabilirsiniz.
Neden para basmıyoruz sorusunun cevabını bildiğim kadarıyla cevaplamaya çalıştım. Özet olarak para basılırsa paranın değeri düşer. Önceden değeri bir birim olan su iki birim fiyata satılabilir. Ülkemiz açısından kullandığımız sayıları büyütmekten başka bir sonucu olmaz.
Bir Cevap Yazın