İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük Sözcükleri

İnkılap tarihi ve Atatürkçülük sorularının LGS sınavında Türkçe sorularından neredeyse farkı yok. Türkçe’de paragraftan ne çıkarılabileceği soruluyorken, İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük’te paragrafın yerini sivas kongresinin bir maddesi alıyor ve bu maddeden ne çıkarılabileceği soruluyor. Aradaki küçük fark öğrencilerin İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük ile ilgili bazı kavramları bilip bilmediği. Diyelim ki denizcilik ile ilgili bir paragraf verilmişse, aşağıdaki verilen cevaplardan birinde “kabotaj” kelimesi geçiyor. Eğer öğrenci “kabotaj” kelimesinin denizcilik ile ilgili olduğunu biliyorsa soruyu doğru cevaplıyor. Kalan sorular okuduğunu anlama işi. Gayet yerinde bir uygulama bu. Bilmek kavramları bilmektir ve düşünmek, kavramları kafada çarpıştırabilmektir.

Bu yazıda LGS sınavında, İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük ile ilgili bilinmesi gereken kavramları yazdım. Gözlemlediğim kadarıyla en çok unutulanlar bu kavramlar.

• 1. Dönem için : (Öğrenciler ilk üç üniteden sorumludur.)

Selanik-Manastır-Sofya-İstanbul : Atatürk’ün fikir hayatının gelişimine etki eden şehirler olmaları.

Türkçülük : Fransız ihtilalinin getirdiği “milliyetçilik” akımı Atatürk’ü etkilemişti. Ziya Gökalp’i keşfetmişti Manastır’da.

Manda ve Himaye : Bir devletin başka bir devletin koruyuculuğunu kabul etmesi. Onun etkisi altına girmesi.

Halifelik : Dünyadaki müslümanların temsilcisi. Bu kişi Osmanlı padişahıydı. Dini bir makamdı.

Kuvayi Milliye : Halkın oluşturduğu gönüllüler ordusudur. Düzenli ordu gibi asker değil halktırlar.

Kapitülasyon : Başka devletlere verilen ekonomik ve siyasal zayıflamaya neden olan ayrıcalıklar.

Misakı Milli : Vatanın bütünlüğünü ve kapitülasyonları reddeden belge. Temsil Heyeti tarafından kabul edilince itilaf devletleri mebusan meclisini dağıtmıştır.

Maarif Kongresi : Maarif eğitim demektir. Eğitimin iyileştirilmesi adına yapılan toplantıdır.

Tekalif-i Milliye Emirleri : Sakarya savaşına hazırlanmak amacıyla halktan toplanan yardım emirleridir. Halktan neredeyse mal varlığının yarıya yakını istenmiştir.

• 2. Dönem içiN ipuçları : (Son iki ünite, 6. ve 7. ünite dahil değildir.)

Misakı iktisadi / Teşvik-i sanayi : Milli ekonomiyi güçlendirmek amacıyla alınan kararlardır. Yerli sanayi dallarının kurulması için insanlara destek olunmuştur.

İzmir İktisat Kongresi : İktisat “ekonomi” demektir ve ekonominin durumunu iyileştirmek için toplanılmıştır.

Cumhuriyet : Halkın kendi kendini yönettiği yönetim biçimidir. Saltanatta seçim yoktur.

Takrir-i Sükûn : Şeyh Sait isyanını bastırmak için alınan kararlardır. İstiklal mahkemeleri devreye sokulmuştur.

Saltanat : Krallık, padişahlık. Yönetimin babadan oğula geçmesi. Cumhuriyetin ilanı ile yok oldu.

Tevhidi Tedrisat : Öğrenimin birleştirilmesi. Osmanlı’da farklı şekillerde eğitim veren okullar vardı. (Mahalle mektebi, batılı tarzda eğitim veren okullar ve yabancı okullar) Tevhidi Tedrisat kanunu ile tüm okullar Milli Eğitim Bakanlığı çatısı altında birleştirildi.

Kabotaj Kanunu : Denizcilik kanunu. Türk denizlerine Türk gemilerinin hakim olması için çıkarılmıştı.

Nutuk : Atatürk’ün 1919’dan 1927’ye kadar yaşadıklarını anlatan konuşma, kitap. “19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıktım.” cümlesi ile başlar.

Darülfünun : İstanbul Üniversitesi’nin önceki adı olduğu kabul edilir. Üniversiteye denk yapı.

Liberalizm / Devletçilik : Liberalizm yatırımın (fabrikalar, bankalar vesaire) bireylerce yapılması gerektiğini savunur. Devleçilik ise bu hizmetlerin devlet eliyle yapılması gerektiğini söyleri. Cumhuriyetin ilk yıllarındaki siyasi partilerin ayrıştığı konulardır.

Hıfzısıhha : Sağlık alanında yapılan çalışmalardan biridir. Halk sağlığının korunması amacıyla kurulmuştur.

Erkan-ı Harbiye Umumiye : Genel kurmay başkanlığına denk yapı. Harp savaş demektir.

Şeriye ve Evkaf vekaleti : Yerine Vakıflar Genel Müdürlüğü kurulmuştur.

Tekke ve Zaviye : Tarikatların barındıkları, eğitim, tören ve ibadet ettikleri yapı.

Türk Medeni Kanunu : Kadınlara verilen haklarla öne çıkan, batı hukukunu esas alan kanun. Aile ve miras gibi konuları içerir.

Siyasi güç : Halkın yönetimde söz sahibi olmasından, devletinin politikasını benimsemesinden doğan güçtür. Demokrasi ile sağlanır.

Ekonomik güç : Bir ülkenin sahip olduğu ekonomik güçtür.

Askeri güç : Bir ülkenin sahip olduğu askeri güçtür.

Sosyokültürel güç : Bir milleti meydana getiren fertlerin eğitim ve kültür seviyesinden doğan güçtür. Bir milletin eğitim ve kültür seviyesi ne kadar yüksek olursa, o ülke de o kadar güçlü olur.

Atatürkçülüğün dinamik bir düşünce sistemi olması : Atatürkçülük, inkılapçılık ilkesi gereği sürekli yenilenmesidir. Bilimsel gelişmeleri göz önüne alarak güncelliğini korumasıdır. Durağan değil, ilericidir. Yani dinamiktir.