Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler birçok yönden birbirlerinden ayrılırlar. Başlıkta gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler olarak ikili bir ayrımdan bahsedilse de birinci dalga, ikinci dalga ve üçüncü dalga toplumlar birbirlerinden farklılık gösterirler. Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler kendi içlerinde birbirlerinden farklılıklar gösterdiği gibi aynı ülke içinde de hem gelişmiş hem de gelişmekte olan bölgeler bulunabilir.
Bir ülkenin gelişmişliğinin birçok göstergesi olsa da işsizlik oranı ve kişi başına düşen milli gelir çok önemli ayraçlar olarak görülebilir. Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin BM’ye göre tanımı şudur:
Gelişmişlik seviyesinin belirlenmesinde genellikle ülkelerin ekonomik özellikleri değerlendirilir. Birleşmiş Milletlerin yaptığı sınıflamaya göre gelişmişlik seviyesi için temel ölçüt kişi başına düşen millî gelirdir. Buna göre kişi başına düşen millî gelirin 1.000 ile 10.000 dolar arasında olduğu ülkeler gelişmekte olan ülkeler; 10.000 doların üzerinde olduğu ülkeler ise gelişmiş ülkeler olarak belirlenmiştir.
Örneğin ABD gibi bir bilgi toplumunda trafiğin yoğun olduğu saatler yoktur. Hizmet sektörüne bağlı olarak evden çalışma imkanları gelişmiştir. İkinci dalga toplumlarında ise işe giriş çıkış saatlerinin sabit olması, esnek çalışma kültürünün yaygın olmaması trafiğe neden olur. Örneğin Çin’de ise kıyı kesimler ile kırsal kesimler arasındaki fark dehşet vericidir. (Alvin Toffler) Uzay araştırmalarına yapılan yatırım da bir başka gelişmişlik göstergesi olarak kabul edilebilir.
Aralarındaki farklara rağmen gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeleri bazı özelliklere göre kategorilendirmek mümkün. Bu farklar kültür ve doğayı algılayış biçimleri gibi sosyolojik farklar değil nesnel farklar. Bu özelliklere göz atıldığında bir ülkenin gelişmişlik seviyesi hakkında kolaylıkla çıkarımda bulunabilir.
Gelişmiş Ülkelerin Özellikleri – Gelişmekte Olan Ülkelerin Özellikleri
Bu farklılıklar temelde ülkedeki ekonomik düzenle ilgilidir. Gelişmekte olan ülkelerde tarım ile uğraşan nüfusun yüksekliğinin sebebi tarımda makineleşmenin yetersiz olması ve iş gücü gereksinimidir. Yine sağlık hizmetlerinin gelişmemiş olması gelişmekte olan ülkelerde yaşam süresinin daha kısa olmasına sebep olmuştur.
Sanayi ve hizmet sektörünün yükselişi kentleşmeyi de getirir. Sanayi ve hizmet sektörünün yeterince gelişmediği gelişmekte olan ülkelerde kent nüfusu da azdır. Düşük milli gelir eğitim, altyapı, ve kültür sanata yeterince yatırım yapılamamasına neden olmuştur.
Gelişmişlik düzeyi ve ortalama insan ömrü
Gelişmiş ülkelerde doktor başına düşen hasta sayısı daha azdır ve sağlık hizmetleri gelişkin ve yaygındır. Hastalıklarla mücadele ve sağlık imkanları gelişmiştir. Doğan bebekler sağlıklı kalır.
Gelişmişlik düzeyi ve ailenin yapısı arasındaki ilişki
Toplumdaki aile yapısı ekonomik faktörlerle yakından ilgilidir. Tarım toplumları tarlada çalışacak çok sayıda insana ihtiyaç duyduğu için bu toplumlarda kalabalık olmak bir avantajdır. Hizmet ve sanayi sektöründe çalışan aileler ise hareketli olmalıdır. Kalabalık olmak şehirde bir avantaj değildir. İhtiyaç halinde çabuk yer değiştirilebilmelidir kentliler.
Gelişmişlik düzeyine göre ithal ve ihraç edilen ürünler
Gelişmiş ülkeler ürettikleri teknoloji sayesinde değerli ürünler alıp satarlar. Uçak, uydu, tıbbı cihazlar, ilaçlar gibi katma değeri yüksek ürünler satarlar. Tarımsal verimleri çoğunlukla yüksektir. Gelişmekte olan ülkelerin ekonomisi tarıma dayalı olduğundan yurt dışına çoğunlukla tarım ürünleri ve hammadde satarlar.
İnsani Gelişme Endeksi
İnsani Gelişme Endeksi’nde gelir düzeyinin yanında sağlık ve bilgi de temel kıstas olarak görülür. Bir ülkenin gelişmişliğini en önemli göstergelerinden birisi de insani gelişme endeksidir.
İnsani Gelişme Endeksi; dünya üzerinde eğitim, sağlık, bireysel özgürlük, yeterli beslenme, güvenlik, gelir düzeyi, okuryazarlık oranı gibi konularda evrensel bir gelişimi hedefler.
Gelişmiş Japonya ve gelişmekte olan Nijerya’ya bir bakalım:
Ülkelerin insani gelişme endeksindeki sıralamasını görmek için bu bağlantıyı inceleyebilirsiniz. Türkiye 2018 yılı listesinde 68. sırada. Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler meselesi için bu listeye dikkat etmek gerekir. Konuyu yazarken Meb 12. Sınıf Coğrafya Ders Kitabı’ndan faydalandım. Görseller yine aynı kitaptandır.
Bir Cevap Yazın