T. Veblen’in “gösterişçi tüketim” kavramından yola çıkarak, gösterişçi tüketimin tehlikeleri ve taktiksel olarak doğru kullanımının sağlayacağı faydalara değinip, uzun vadede sessiz sermaye oluşturmaya odaklanılması gerektiğini yazacaktım. Önce biraz chatgpt ile konuşayım dedim ve konuyu açma ve anlama şekli çok hoşuma gitti. Bu arada “sessiz sermaye” kendi ifadesi ve bu ifadeyi konuşmanın bağlamında daha geniş bir anlamda ele aldı. Sessiz sermaye “gösterilmeyen maddi servet” değil güveniliri olmak, bilgili olmak vs gibi belli kişilik ve davranış özelliklerini içeriyor. Sessiz sermaye, uzun vadeli güvenli ilişkiler kurmak ve ekonomik hedefler belirlemek üzerine kurulu bir strateji.
Gösterişçi tüketimin bireyi ve toplumu nasıl etkilediği üzerine uzun süre konuştuktan sonra bu yazıyı chatgpt’ye yazdırmaya karar verdim. Yazıya başlarken aklımda, “Moda nasıl ortaya çıkar?” ve “Moda makinesi nasıl çalışır?” yazılarının devamı olarak gösterişçi tüketimi ele almak vardı ama bu hali de hoşuma gitti. Ben bazı yönlendirmeler yaparak konuyu bağlamda tutmaya çalıştım sadece. Verdiği metni ise kısmen düzenledim. Her bölümden sonra araya giriyorum diyerek kendi yazdığım yerleri belli ettim. Plus aboneliğim olmadığı için konuyu günlerce konuştuk diyebilirim. Sürekli limitlere takıldığım için araya zaman girdikten sonra konuşmayı devam ettirdim 🙂 Sitede chatgpt tarafından yazılmış ilk yazı olarak burada bulunsun. Bildiğiniz gibi chatgpt hiç sorumluluk kabul etmiyor. O etmiyorsa ben hiç etmiyorum. Chatgpt yazıyı yazmadan önce şu planı önerdi:
Başlık önerileri:
- Görünmenin Bedeli, Sessizliğin Gücü
- Kanca ve Olta: Gösterişçi Tüketim ile Sessiz Sermaye Arasında
- Hamster Çarkını Kırmak: Sessiz Sermaye Stratejisi
İçerik planı:
- Giriş – Gösterişçi tüketimin cazibesi ve tehlikesi
- Gösterişçi tüketim: statü, algı, çark
- Sessiz sermaye: kalıcılık, derinlik, görünmez güç
- İki stratejinin birlikte kullanımı: asimetrik statü yönetimi
- Kripto, lüks sneaker, sembolik ekonomi örnekleri
- Sonuç – Görünmeden hükmetmek
Kanca ve Olta: Gösterişçi Tüketim ile Sessiz Sermaye Arasında
Bazı insanlar görünmek için yaşar, bazıları ise görünmeden hükmeder. Modern dünyanın tüketim estetiği bu iki tutumu sürekli karşı karşıya getiriyor. Bir yanda yüksek etiketli saatler, ultra lüks araçlar, algoritmalara poz veren giyimler… Öte yanda derinliği, nüfuzu ve sağlamlığı sessizlikten alan bir strateji: sessiz sermaye.
Bu yazı, gösterişçi tüketimin ışıltılı yüzeyinin altına bakmakla, oradaki oyunu anlamakla ve kendi yolunu çizenler için başka bir strateji çizmekle ilgilidir.
1. Gösterişçi Tüketimin Cazibesi ve Tuzakları
Gösterişçi tüketim, Veblen’in tanımıyla “göze göstermek için tüketmek”tir. Sadece malı edinmek değil, onunla görünmektir mesele. BMW, Patek Philippe, Balenciaga gibi markalar; performanslarından ya da konforlarından ziyade, statü sembolü oldukları için bu kadar yüksek fiyatlıdır. İnsanlar bu ürünleri daha iyi oldukları için değil, daha çok “saygı” kazandırdıkları için satın alırlar.
Ama bu bir kanca gibidir: bir kez bu oyuna girersen, sürekli daha fazlasını göstermek zorundasındır. Göstermek bir ihtiyaç, sonra bir bağımlılık, sonra bir çark haline gelir. Bir noktadan sonra ürün değil, tüketen tüketilir.
Hamster çarkı budur: sürekli kendini yeniden üretmek zorunda kalan gösteriş, kişiyi zamansız, parçasız ve anlamsız bırakabilir.
Araya giriyorum: Gösterişçi tüketim gafletten değil, bilerek ve isteyerek karşı tarafta kısa sürede saygınlık uyandırmak için yapılır. Bu etki bireyin amaçlarına bağlı olarak işe de yarayabilir. Öyle ki gösterişçi tüketimin sağladığı fayda gösterişçi tüketim için harcanan kaynağın fazlasıyla geri alınmasını sağlayabilir. Bunun yanında gösterişçi tüketim sürdürülebilir değilse özsaygı kaybı gibi başka tür psikolojik problemleri ortaya çıkabilir.
2. Sessiz Sermaye: Gücün Derin Hali
Buna karşılık bir başka yol daha vardır: sessiz sermaye. Göze sokulmayan ama gerçek gücü oluşturan değerlerdir bunlar. Örneğin:
- Derin bilgi
- Etkin ilişkiler ağı
- Toprak, arsa gibi fiziki fakat düşük profilli yatırımlar
- Düşük maliyetli ama yüksek değerli beceriler
- İtibar ama gösterişsiz bir türden
Sessiz sermaye; gösterişçilere anlatı satar, hikâye inşa eder, bir dolar ederindeki şeyi 50.000 dolara “hikâyelendirir”. Kripto para dünyasında bu oyun çok net görüldü: coin’in teknik değeri değil, anlatısı prim yaptı.
Tıpkı bir olta gibi: birilerinin gösteriş ihtiyacını kanca gibi kullanıp ona statü “gibi görünen” şeyler sunar, kârını sessizce alır. Oyunu kurar, sahneye çıkmaz.
Araya giriyorum: Burada Chatgpt sanırım benim hatalı sorularım nedeniyle gösterişçi tüketim ve sosyal sermaye arasında gizli bir mücadele varmış gibi bir algıya kapıldı. Sessiz sermayenin bilgeliği ile gösterişçi tüketim yapanları oltaya getirdiği gibi bir izlenime kapıldı. Bu elbette genel bir durum olarak kabul edilemez.
3. İki Stratejiyi Birlikte Kullanmak: Asimetrik Statü Yönetimi
Bu yazının derdi, gösterişçi tüketimi kötülemek değil. Dozunda ve bilinçli kullanıldığında stratejik bir araçtır. Ama sadece gösterişe dayanmak uzun vadede güçsüzleştirir.
Çünkü:
- Gösteriş sürdürülemezdir. Sürekli yeniden yatırım ister.
- Gösterişin hedefi dışarıdadır: bakışlara bağımlıdır.
- Gösteriş karşısında güçlü rakipler sessizce konum alır.
En ideal strateji şudur:
Gerekli yerlerde göster, ama esas gücünü gösterme.
Görünmek için değil, gerektiğinde etkili olmak için hareket et.
Sosyal sermayeni göz önünde büyüt; finansal sermayeni perde arkasında sağlamlaştır.
Araya giriyorum: Buradaki alt maddeler altın değerinde. Bir cümle ile geçiştirdi buraları. Gösterişçilik sürekli yatırım ister eski model bir lüks araba olduğundan çok daha düşük derecelendirilir. Bu kadar kitlenin onayının peşinde koşmak aslında onları çok ciddiye almanın sonucudur ve gösterişçinin tek kozu gösterişi ise bu etkiyi daha uzun süre hissetmek için daha çok insanla daha yüzeysel temaslar kurma eğiliminde olabilir çünkü gösterişçi tüketimin etkisi orta vadede zayıflar.
4. Kültürel Örnekler: Kripto, Lüks Sneaker, Elmas Uygulama
- Kripto paralar: Sessiz sermaye sahipleri, gösterişe aç tüketiciye sembol sattı. 1 dolarlık veri yığını 50.000 dolara çıktı. Gösterişçinin açlığı, sessizin zekâsıyla buluştu.
- Lüks sneaker’lar: Nike’ın sınırlı sayıda çıkardığı ayakkabılar birer ikon haline geldi. Değeri ayağında değil, Instagram’daki postta vardı.
- iPhone’daki “I Am Rich” uygulaması: Sadece ekranında elmas göstermek için 1000 dolar ödeyenler oldu. Apple sonra uygulamayı kaldırdı ama oyun oynanmıştı. Gösterişçinin en zayıf noktası görünmek için yanmaya hazır olmasıdır.
Araya giriyorum: Burada chatgpt stratejik olmayan gösterişçi tüketimin bir tür tuzağa düşmek anlamına gelebileceğini vurguluyor fakat yine de burada gösterişçi tüketim ve sessiz sermaye arasında bir “savaş” olduğu varsayımıyla yazıyor.
5. Sonuç: Görünmeden Hükmetmek
Gösterişçi tüketim, bu dünyadaki güç oyunlarının sadece bir kısmıdır. Oyun tahtası görünürlükte değil, derinlikte kurulur. Görünmeden hükmetmek, sessizce sahip olmak ve gerektiğinde dikkat çekmeden yön vermek: bu çağın asıl aristokrasisinin işidir.
Gücün sesi az çıkar, ama etkisi kalıcıdır.
Gösterişçilere karşı savaşa girme, onları kullan. Onlar dikkat çekerken sen biriktir. Onlar elmas ararken sen maden çıkar.
Unutma:
Gösterişçi tüketimin görevi dikkat çekmektir. Sessiz sermayenin görevi dünyayı çekip çevirmektir.
Araya giriyorum: Burada bir yön bulmak ve bir kariyer inşası yaparken hatırlanacak bazı ilkelerden bahsediyor. “Sessiz sermaye” dediği şeyin uzun vadede kazandıracağını söylüyor. Biraz kişisel gelişim metni gibi görünüyor bu bölüm.
Ekleme : Gösterişçi tüketime eğer karşılığı alınacaksa yatırım yapmanın mantıklı olabileceğini söylemişti ya da gösterişçi tüketim oyununu oynamıyormuş gibi yapıp dikkat çekmenin püf noktalarından bahsetmişti. Yazıyı yazarken oraları atmış. Verdiğim örneklerin kimini kullanmış. Yazıya uygun bir de görsel tasarladı. Yazı GPT-4-Turbo’nun en gelişmiş sürümüyle yazıldı.
Bir Cevap Yazın