Göstergebilim çok eğlenceli bir konu. Belli imgelerin insanlardaki algılarından faydalanarak bir mesajı iletmek ya da kişiyi belli bir davranış kalıbına uydurmak bir ölçüde mümkündür. Bir kıyafetin tasarlanışı veya bir odanın düzenlenişi, bir reklam, bir film bizi belli bir davranışa yönlendiren ya da bir mesajı kafamıza vuran işaretler olabilir. Ortam mesajın kendisidir fakat burada daha ileri bir durum vardır. Ortamı mesaja göre inşa etmek göstergebilim açısından önemlidir.
Bir diziyi izliyorsunuz. Ana karakter gizli düşmanıyla karşılaşacaktır. Düşmanın nasıl biri olduğunu, onun dikkat çeken yanını seyirciye nasıl anlatacaksınız? Düşman ekranda görünür. Üstünde röpteşambır vardır ve ciddiyetle keyif ala ala bifteğini yemektedir. Kenarda güzel bir hizmetçi ayaktadır. Duvarda bir tablo vardır. Bir villadır burası. Camda abartılı perdeler vardır iki yanda toplanmış. Burada yönetmenin verdiği mesaj düşmanın çok zengin olduğudur. Röpdeşambır, tablo, zengin perdesi ve steak. Diziyi yapanlar mesajı somutlaştırmak için röpdeşambır ile biftek yiyen! birini gösterirler.
Burada kültür kodları ile ilgili bir mesele vardır. Zenginlik algısı toplumda hangi kodlarla karşılık bulmaktadır? Burada seçilen nesneler elbette tesadüfi değildir. Hangi mesajı vermek istiyorsanız buna uygun göstergeleri ortama dahil etmeniz gerekecektir. Toplumun kültür kodlarını bilmek mesajı karşı tarafa aktarma gücünü ve hızını etkiler. Özellikle reklamlar gibi kısıtlı zamana sahip filmlerde göstergebilim çok daha önemlidir. Neden kutu kola reklamı ile büyük şişelerdeki kolanın reklamı farklıdır? Büyük şişe kola hangi mesaja eklenmek zorundadır ve bu mesaja çağrışım yapan kod nedir? Reklamcılar bunları bilir.
Göstergeleri fark etmek
Bir reklamı, filmi ya da siyasiler tarafından yayınlanan bir fotoğrafa ya da metine baktığımızda ondaki göstergeleri fark etmek mesajı ve mesajın ötesini yani niyeti anlamak açısından önemlidir. Mesaj nesneye, metine, ortama hatta yazı tipine bile eklenebilir. X markası gençlere yönelik bir tweet atarken emoji kullanması boşuna olmayabilir. Mesajı iletmenin yolu kodları bulmaktır öyleyse bu kodlar karşımıza çıktığında kodların ötesine uzanmaya çalışmak keyifli bir denemedir. Sanıyorum bu işin sınırı da yoktur. Konu felsefenin alanına gelecektir. Aslında göstergenin işaret ettiği anlamın da bir gösterge olduğu gerçeği ile karşılaşılacaktır.
Göstergebilim sayesinde aykırı fikirlerin sisteme zararsız hale getirilmesi de bir tartışma konusudur. Anarşiyi temsil eden joker karakterinin ya da Che Guevera’nın ya da CCCP sembollerinin kıyafetlere ya da başka tüketim ürünlerine dönüşmesi ilginçtir. Buradaki iş bir ehlileşme ve “aykırı fikirlerin” dışa vurulduğu yanılsaması söz konusudur. Bu ürünler gaz alma işlevlerinin yanı sıra bu göstergleri üzerinden para kazanılacak ürünlere dönüşmüştür.
Giydiğimiz kıyafetler bizi belli bir davranış kalıbına zorlar.
Umberto Eco giydiğimiz kıyafetlerin davranışlarımıza etkisi üzerine kısa ve mizahi bir denemesi vardır. Giydiğimiz kıyafetler bizi belli bir davranış kalıbına zorlarlar. Bu bir anlamda eskiden beri bilinen bir şeydir. Asker ve polislerin tek tip giyinmesi aralarındaki birlik ve uyumu arttırmak içindir. Üniformalar belli amaçlarla kullanılır. Okullarda serbest kıyafet ve üniforma tartışmalarının arkasında bu vardır.
Takım elbise ve röpdeşambır bizi farklı davranış kalıplarına iter. Topuklu ayakkabı ve düz ayakkabı yürüyüşümüzü etkiler. Giydiğimiz etek belli davranış kalıplarını beraberinde getirir. Giydiğimiz şapkalar ve giydiğimiz başka şeyler. Kimi kıyafetler bizi harekete yönlendirir kimisi de durgunluğa. Gece ve gündüz yine mesajın iletiminde bir unsur olarak kullanılabilir. İçe dönüklük, dışa dönüklük, resmiyet gayrı resmiyet giydiğimiz kıyafetlerin bizi ittiği davranış kalıpları olarak değerlendirilebilir.
Göstergebilim algılarımızla çok yakından ilgili olduğu için psikolojiyle yakından ilgilidir. Hangi gösterge hangi karşılığa denk gelmektedir? Göstergeler yoluyla mesaj iletmek reklamcılık, sanat ve siyaset alanında daha çok önem kazanır. Reklamcılar uygun göstergeleri dikkat çekici bir biçimde bize göstermek isterler.
Bir Cevap Yazın