Homeros‘un anlattığı destanlardaki tanrılara o dönem insanlarının gerçekten inanıp inanmadığı ilginç bir konudur. Bu tanrılar aynı insan gibi isteklere sahiptirler. Aynı insanlar gibidirler fakat ölümsüzdürler. Kanları farklıdır, yedikleri içtikleri farklıdır ama duygusal yönden insanlara benzerler. Kendi emelleri, kendi tuttukları insanlar vardır. Kızarlar, sevinirler, duygulanırlar. Birbirleriyle mücadeleye girerler. Şan kazanmak isterler ve birbirlerini kandırırlar.
Homeros tanrılarının gerçekten de insandan farkları bazı doğa üstü güçler dışında yoktur. İnsanların yüreklerine etki edebilirler, yıldırım, fırtına gibi doğa olaylarına etki edebilirler, hızlı at arabalarına bile sahip olabilirler ve en önemlisi ölümsüzdürler. Fakat düşünüşte ve hatta yaşayışta insandırlar. Uyurlar bile bu tanrılar. Birbirleriyle çekişmeye girerler. Aile hayatları vardır bir tür. Çok gururlu bile değildir kimileri. Entrika peşindedirler.
Kavganın sol tarafında ateşli Ares’i dinlenme halinde buldu, diz çökerek kardeşinden şöyle yalvardı: — Sevgili kardeşim, bana yardım et, atlarını ver, ölümsüzler yurdu Olympos’a varayım. Bir ölümlünün vuruşundan büyük acılar içindeyim. Beni Tydeoğlu yaraladı, o şu anda Zeus Baba ile dövüşmekten çekinmezdi.
İlyada / homeros
İnsanların tanrı algısı zamandan zamana değişmektedir. Yine de bu tanrı algısında değişmeyen bazı şeyler olduğunu söyleyebiliriz. En önemlisi ölümsüzlük ve doğa üstü güçler ve hayatın başlangıcını sağlayan irade. Yuval Harari gelişen teknolojiyle birlikte yüksek gelire sahip insanların biyoteknoloji ve transhümanizm sayesinde çok daha uzun ömre sahip olacağını ve geniş halk kitlelerinin bu imkanlara sahip olamayacağı tezini ortaya koymuştu Homo Deus kitabında. Tarihte ilk defa insanlarla tanrılar arasındaki farka benzer bir farkın oluşacağını savunmuştu. Westworld filmi ve tabii özellikle dizisi ise karşımıza bu tezin bir farklı türünü koydu. Westworld robotları aslında Homeros tanrılarından farksızdı. Ölümsüzdüler, doğa üstü güçleri (üstün kavrayış yetenekleri) vardı ve insanlardan düzeni devrabilirlerdi.
Westworld bir insanın yüzde yüz analiz edilerek yeniden ortaya koyulabileceğiyle ilgili sahneler gösteriyordu. Robotlar ise insan üstü becerilere sahipti. Homeros tanrıları ve Westworld robotları birçok açıdan birbirine benzemektedir. Westworld robotları insanlar gibi duygulara sahiptir, yerler, içerler, kızarlar, duygulanırlar. Westworld robotları uyumaz mesela, insanlarla aynı şeyleri yerler. Ölümsüzlüklerinin kaynağı kaydedilebilen bellekleridir. Birçok açıdan daha gerçekçidir Westworld robotları.
Westworld robotları büyüyü bozduğu için büyüleyicidir.
İnsanlığın ilk yazılı eserlerinden birinin tanrılarla dolu olması ve bugün bilimkurgunun en ses getiren yapımlarında bir anlamda tanrılaşan robotlardan bahsedilmesi çok ilginçtir. Başlanılan noktaya geri dönüldü bir anlamda ve bu sefer daha rasyonel olarak. Homeros tanrılarının neden tanrı olduğunu ve nasıl tanrı olduklarını anlayamayız ama Westworld robotlarına inanmamız için sebeplerimiz var. Nasıl olabileceğini anlıyor ve bir ihtimal olarak bunu aklımızın bir köşesinde tutuyoruz.
Olympos’ta oturmaya, uçan atlara, parlayan silahlara, haberci bir yaratığa gerek yok artık tanrı kavramı için. Şimşek çaktırması, denizlerde fırtınalar çıkarması gerekmiyor tanrıların. Yüzlerce korumanın ve güvenlik sisteminin koruduğu malikaneler, günümüz ulaşım araçları ve silahları, internet yeterince etkiliyor bizi. Şimşek çakması ya da denizlerdeki fırtınalar korkutmuyor artık bizi. Gemilerimizi batırmaya yetmez.
Doğaüstü kavramı insanın yetersiz kaldığı yerde vardır. Zeus anında haberini ulaştırabilirdi bu doğaüstü idi ve tanrısaldı. İnternet de aynı şeyi yapabilir ama bunun doğaüstülüğü artık görmezden gelinmektedir. Zeus artık iletişimde üstün değildir. Savaşçılara parlayan kalkanlar ve zırhlar yapan tanrının zırhları ve kalkanı artık heyecan yaratmaz çünkü lazer var.
Burada elbette yapay zekanın uçtuğu kaçtığı imasını yapmıyorum. İnsan düşüncesinin zamanla nasıl bir değişim geçirdiğini ilginç bir örnekle ele almak. Homeros ve Westworld tam anlamıyla klasik ve modern düşüncenin yansımalarıdır.
Not: Bu yazıyı çok önceden yazmıştım ve Westworld’ün yeni sezonu çıkınca yayınlayacaktım. Yeni sezon iptal edilmiş, yazı havada kalmasın.
Bir Cevap Yazın